Muhokama qilinib o‘quv jarayoniga foydalanish uchun tavsiya qilingan

Tovar  olib-sotish  va  xizmat  kо‘rsatish  bо‘yicha  operatsiyalar.  Tijorat  tadbirkorligining 
asosiy mazmunini tovar olib-sotish va xizmatlar kо‗rsatish tashkil etadi. Tijorat tadbirkorlik faoliyati 
umumiy  shaklda  ishlab  chiqarish  tadbirkorligi  faoliyatiga  о‗xshab  ketadi.  Tijorat  tadbirkorligida 
iste‘molchiga  moddiy  resurslar  о‗rniga  tayyor  tovarlar  sotiladi.  Tijorat  tadbirkorligida  mahsulot 
ishlab  chiqarish  о‗rnini  tayyor  tovar  egallaydi.  Tijorat  bitimi  tuzishdan  oldin  bozor  tahlilini 
о‗tkazish zarur. 
Umumiy  kо‗rinishda  marketing-tijorat  korxonalari  va  firmalari  xо‗jalik  faoliyatining  barcha 
tomonlarini boshqarish va tashkil etish tizimidir. Marketing savdo korxonalari faoliyatini kompleks 
boshqarishga  mо‗ljallangan.  Marketing  yordamida  savdo  korxonasining  hayotiy  faoliyati  amalga 
oshiriladi,  ya‘ni  bozor  о‗rganiladi,  tovar  iste‘molchiga  yetkaziladi,  moliyaviy  ta‘minot  va  foyda 
olish yо‗lga qо‗yiladi. Shu yerda savdo korxonasiga bir-biri bilan ikki bog‗liq talab qо‗yiladi, ya‘ni 
iste‘molchilarning о‗zgaruvchan harakatiga о‗rganish va raqobat sharoitida faoliyat kо‗rsatish. 
Savdo  sohasida  marketingni  amalga  oshirishning  eng  muhim  sharti  uni  rejalashtirishdir. 
Marketing  rejasi  natura  va  qiymat  ifodasidagi  sotish  hajmini  belgilaydi.  Tovarlar  talabga  qarab 
farqlanadi.  Birinchi  guruhga  bozorni  hali  egallamagan  tovarlar  kiradi,  ikkinchi  guruhni  esa  keng 
talabga ega bо‗lgan an‘anaviy tovarlar tashkil qiladi. 
Marketing  tuzilmasi  tezkor  boshqarish  ishlari  bilan  birga  bozorni  о‗rganish,  bashorat 
qilish, rejalashtirish,  maqsadlarni amalga oshirish va ularni nazorat qilish funksiyalarini о‗z ichiga 
oladi.  
Savdo  firmasidagi  marketing  faoliyatining  model-dasturini  oddiy  chizma  kо‗rinishida 
quyidagicha tasvirlash mumkin. (3-chizma). 
Marketing axborotiri yig‗ish va 
ma‘lumotlar bankini shakllantirish 
 
Marketing boshqaruv bо‗yicha 
qarorlar qabul qilish 
 
 
 
 
Ichki va tashqi muhit omillarini  tadqiq 
qilish 
 
О‗zining bozor imkoniyatlari haqida 
tasavvurga ega bо‗lish 
 
 
 
 
Tovar bozori holatini va rivojl anishini 
о‗rganish 
 
Tovar ishlab chiqarish bо‗yicha 
holisona qaror qabul qilish 
 
 
 
 
Talab va taklifga ta‘sir etuvchi 
 
Sotish va narx siyosatini 

---

 
32 
omillarnn aniqlash va ularni tahlil 
qilish 
 
shakllantirish 
 
 
 
Kerakli assortiment va tovar sifatiga 
bо‗lgan talablarni aniqlash 
 
Iste‘molchilar qiziqishi va talablarini 
qondirish 
 
 
 
 
Tovar ta‘minotchilari bilan doimiy va 
ishbilarmonlik aloqalari о‗rnatish 
 
Tovar bilan ta‘minlashning tranzit va 
ombor shakllarini tashkil qilish  
 
 
 
 
Bozor munosabatiga qaratilgan savdo -
texnologik jarayonni ta shkil etish 
 
Tovar sotishda izchillikni, rejalilikni 
va barqarorlikni ta‘minlash 
 
 
 
 
Reklama tadbirlarini amalga oshirish 
 
Sotilayotgan tovarlarga qiziqishni 
oshirish 
 
 
 
 
Firma obrо‗sini shakllantirish 
 
Dо‗konlarda о‗ziga xoslik yaratish