Muhit va ekologik omili. Muxitga organizmlarning moslashishi

Bundan tashqari agroekotizimlar ham mavjud bo’lib, ular qishloq xo’jaligida foydalaniladigan ekin maydonlari, yem-xashak olinadigan yaylovlar hamda tuyoqli uy hayvonlarini o’z ichiga oluvchi xududlar majmuidir. Agrofitotsenozlar sun’iy fitotsenoz deb qaraladi va uning tabiiy fitotsenozlarga o’xshash tomonlari va farqlari bor: O’xshashligi:
1. Ikkala jamoada ham quyosh energiyasini avtotraf organizmlar tomonidan o’zlashtirildi.
2. Tabiiy va sun’iy jamoalarning o’zaro aloqalari mavjud.
Begona o’tlar tarkibi ikkalasida ham tashqi muhit sharoiti bilan belgilanadi.
4. Ikkala jamoa uchun fenologik fazalar xarakterlidir.
Farqlar:
1. Miqdoriy ko’rsatgichi bilan.
2. Dominontlar inson tomonidan boshqariladi.
Tabiiy jamoadagi turlarni turli strategik tiplarga ajratish mumkin.
4. Agrofitotsenozlardagi begona o’tlar kostopolib organizmlardir.
5. Agrofitotsozdagi madaniy o’simlik populyatsiyasi ma’lum bir navga tegishli bo’lgani uchun yaxshi differentsiyalashmagan.
2. Muhit xaqida tushuncha

Organizmlarning muhiti deb ularni o’rab turgan barcha omillar yig’indisiga aytiladi. Yashash sharoiti hayot uchun kerakli omillar yig’indisidan iborat bo’lib, bularsiz tirik organizmlar yashay olmaydi. Ularning ayrimlari organizm uchun zarur, ayrimlari befarq, uchinchi birlari esa zararli ta’sir qiladi.

Organizmlar murakkab va o’zgaruvchan dunyoda yashab, ular o’z xayotini asta-sekin shunga moslashtirib boradi. Evalyutsion taraqqiyot davomida organizmlar to’rtta asosiy yashash muhitini o’zlashtirishgan.

1. 
   suvli muhit.
   
2. 
   2. Yer muhiti.
   
3. 
   Havo muhiti.
   
4. 
   4. Tirik mavjudotlar muhiti.
   

Organizmlarning muhitga moslashuviga adaptatsiya deyiladi (lotincha “adabtasio” - moslashuv) Moslashuv tiriklikning yoki hayotning asosiy xususiyatlaridan biri bo’lib, organizmlarning yashab qolish va ko’payishini ta’minlaydi. Ekologik omillar deb, muhitning organizmlarga ta’sir qiluvchi ayrim elementlariga aytiladi. Omillar odatda uch guruhga bo’lib o’rganiladi.

Organizmlar uchun zarur bo’lgan yoki unga teskari ta’sir qiladigan muhit elementlariga ekologik omillar deyiladi. Tabiatda bu omillar bir-biridan ajralgan holda ta’sir qilmaydi, balki murakkab kompleks ko’rinishda ta’sir qiladi. Turli organizmlar biror-bir omillarni turlicha qabul qiladi hamda shu omillarga bir xilda ta’sir qilmaydi. Undan tashqari organizmlarning har bir turi uchun o’zining alohida sharoiti xarakterlidir.
Masalan: cho’l va yarim cho’lda yashovchi o’simlik va hayvon turlari yuqori harorat va past namlikda yashaydi. Demak, organizmlarning normal o’sishi va rivojlanish uchun ekologik omillar bevosita va bilvosita ta’sir etish mumkin. Ular haddan tashqari kuchli yoki kuchsiz ta’sir etishi o’simliklarning normal, jadal yoki sust rivojlanishiga olib keladi. SHunga ko’ra omillarning optimal, minimal va maksimal ko’rsatkichlari organizmlar hayotida muhim ahamiyatga ega.