Muhandislik -geologik tadqiqotlar

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

236 
 
32.
 
TABIIY  QURILISH  MATERIALLARI  KONLARI 
Qurilish  uchun  muhandislik  -  geologik  tadqiqotlar  kompleksiga    tabiiy 
qurilish materiallarini qidirish va razvedka  qilish kiradi, ular ko’p hollarda ob’yekt 
qurilishi  uchun    lozim.  Qurilish  rayonida  qurilish  materiallarini    mavjudligi 
inshootini  turi  va  konstruktsiyasini    tanlashda  xal  qiluvchi  ahamiyatga  ega.  Yer 
qobig’ida  ma’lum    tog’  jinslarini  (yoki  minerallarni)  to’plami  (ularni    qazib olish 
amaliy ahamiyatga ega bo’lganda, jumladan qurilish uchun) kon deyiladi. 
Konlarni  tarkibiga  tabiiy  qurilish  materiali  yoki  ular  uchun  xomashyo 
bo’ladigan tog’ jinslari kiradi. Bu  jinslarni hammasi noma’lum foydali qazilmalar 
deb  ataladi.  
Tabiiy  qurilish  materiallariga  qurilish  amaliyotida    tabiiy  ko’rinishda 
ishlatilishi mumkin bo’lgan tog’  jinslari (granitlar, ohaktoshlar, galechniklar va b.)  
kiradi. Qurilish toshlari, qum, gil, sheben  va x.k.lar olinadi. 
Ko’p  hollarda  tog’  jinslari  sun’iy  qurilish      materiallarini  tayyorlashuchun 
xom  ashyodir.  Masalan,  mergellar  sement  olish  uchun  gil  va  suglinkalar    -  g’isht 
uchun xizmat qiladi va x.k. 
Noma’dan  foydali  qazilmalarni  ko’p  hollarda    ochiq  tog’  laxmlaridan 
olinadi. Bunday maqsadlarga  mo’ljallangan laxmlar to’plami kar’er deyiladi.  
Muhandislik  -  geologik  tadqiqotlarni  vazifasiga  noma’dan  foydali  qazil-
malar konlarini qidirish va  razvedkalash kiradi. Qidirish qurilish hududi yaqinida  
zaruriy materiallarni konini (yoki kar’yer) topishga  imkon beradi. Aniqlangan kon 
razvedkalanadi.  Bunda  materiallarning  sifati,  miqdorri  va  yotish  sharoitlari 
belgilanadi. 
Bunday  ish  tanlangan  hududda  avvaldan  ishlab  chiqilgan    reja  bo’yicha 
o’tkaziladi,  u  avvalgi  tadqiqotlar  (geologik    xarita  va  hisobotlar)  materiallari 
asosida tuziladi.   
Qidiruvlar quyidagi vazifalarni yechishi kerak: 
Kon kar’yerasini kesimi: 
-tanlangan hududda zaruriy foydali qazilmani topish; 
-materialni avvaldan (boshlang’ich) baholash chn namna olish; 

---

237 
 
-kon zaxirasini taxminiy aniqlash; 
-keyingi razvedka ishlarini maqsadga muvofiqligini baholash.  
Ish tayyorgarlik va dala davrlaridan iborat. 
Tayyorgarlik davrida adabiyotlar, geologik xaritalar, geologik tashkilotlarni 
qo’lyozmalari fondlari o’rganiladi. Bu material asosida ushbu hudud uchun  u yoki 
bu  noma’lum  foydali  qazilmalar  konlari  haqida  taassurot  tuziladi.  Shundan  keyin 
dala  sharoitida  belgilangan  konlarni  ko’rib  chiqish  tashkillashtiriladi,  tabiiy 
ochilgan  joylar  o’rganiladi  va  zarur  bo’lsa  razvedka  lahmlari  (raschistka,  shurf, 
burg’ilash quduqlari) o’tkaziladi. 
Qidiruv  ishlari  natijasida  foydali  qazilmalarni  aniqlangan  konlari  va 
kar’erlari  ko’rsatilgan  xarita  –  sxema  tuziladi,  tushuntirish    yozuvi  ularni 
joylashuvi  haqida,  materialni  sifati  va  miqdoriy  baholanishi,  keyingi  ishlar 
bo’yicha fikrlar yoziladi.