Muhandislik -geologik tadqiqotlar

 
29.5. Metamorf  tog’ jinslari 
Birlamchi  va  ikkilamchi  jinslarni  har  xil  fizik,  kimyoviy  va  mexanik 
jarayonlar  (jinslar  o’rtasidagi  o’zaro  reaktsiyalar,  tektonik  jarayonlar,    gazlar 
ta’siri, harorat, yuqori bosim) ta’sirida xossalari va shaklining o’zgarishidan hosil 
bo’lgan  jinslardir.  Metamorf  jinslar  tabiatda  turli    kattalikda,  kristall  va  qatlamli 
slanets  shakllarda  uchraydi.  Ko’pgina  metamorf  jinslar  tuzilishi  bo’yicha  otilib 
chiqqan jinslarga o’xshaydi. Metamorf tog’ jinslariga quyidagilar kiradi: gneyslar, 
marmar, kvartsitlar, slanets, asbest.  
Metamorf  tog’  jinslarini  tashkil  etuvchi  minerallarni  bir  necha  guruhlarga 
bo’lish mumkin:  
magmatik  yoki  birlamchi  tog’  jinslari  hamda    metamorf  jinslari  tarkibida 
uchraydigan  minerallar  (dala  shpati,  kvarts,  slyuda,  rogovaya  obmanka  (shox 
aldamchisi), piroksenlar, olivin va boshq.);  

---

212 
 
cho’kindi jinslar  tarkibida uchraydigan oddiy minerallar (kal’tsit, dolomit), 
shuningdek,  metamorf  jinslarning  o’zidagina  uchraydigan  tubdan  o’zgargan 
maxsus  minerallar.  
Qurilishda  ishlatiladigan  asosiy  metamorf  jinslarning  ayrimlari  bilan 
tanishamiz.  
Gneys  -  granit,  kvarts  porfirlari  va  ayrim  konglomeratlarning  atmosfera 
ta’sirida  ko’rinishi  va  xususiyatlari  o’zgargan,  yaxlit  yoki  yupqa    slaneslar 
qatlamidan  tashkil  topgan  jins.  Ular  tarkibi  bo’yicha  granitga  o’xshash.  Zichligi 
2400  -  2800  kg/m
3
,  siqilishdagi  mustahkamlik    chegarasi  120–200  MPa.  Gneys 
xarsangtosh, beton uchun yirik to’ldirgich, yo’lkalar uchun plita sifatida ishlatiladi.