Muhandislik -geologik tadqiqotlar

gidroizogips  chiziqlari  deb  ataladi. 
Gidroizogips  chiziqlari  orasi    0,5...1  m  qilib  olinadi.    Gidroizogips  chiziqlari 
yig’indisi gidroizogips xaritasini  hosil qiladi (15.6-rasm). Grunt suvlarining oqimi 
gidroizogips  chizig’iga  har  doim  perpendikulyar  bo’ladi,  chunki  grunt  suvlari 
yuqori absolyut belgidan pastki absolyut belgiga qarab harakatlanadi. Muhandislik 
- geologik masala-larni yechishda gidroizogips xaritasi asosiy hujjat bo’lib xizmat 
qiladi. Gidroizogips xaritasidan grunt suvlar oqimini istalgan joydagi yo’nalishini 
gidroizogips  chizig’iga  perpen-dikulyar  o’tkazib  aniqlash  mumkin:  xarita 
masshtabi  bo’yicha  bir  gidroizogips    baland-ligidan,  ikkinchi  gidroizogips 
balandligini  ayirib,    ular  orasidagi  masofaga  bo’lsak,  yer  osti  suvi  oqimining  
qalinligini aniqlash mumkin. 

---

132 
 
Yer yuzasining balandligidan, gidroizogips chizigi sathini   ayirsak yer osti 
suvining yotish chuqurligini aniqlaymiz. Grunt suvlari o’ziga xos bo’lgan rejimda 
o’zgarib  turadi.    Vaqt  davomida  grunt  suvlarining  sathi,  sarfi,  kimyoviy    tarkibi, 
harorati  va  boshqa  xossalarining  o’zgarib  turishi    bunga  misoldir.  Yuqoridagi 
o’zgarishlar  yil,  mavsum,  oy  va    hatto  bir  kunda  ham  ro’y  berishi  mumkin 
O’zgarishlarni  katta  farq  kilishligi,  grunt  suvlarining  yer    yuzasiga  yaqinligiga, 
ta’minlanish  va  sarf  bo’lish  sohasining    uzoq,  yaqinligiga  ham  bog’liqdir.  Grunt 
suvlarining    ayniqsa  harorati  va  sathi  o’zgarishga  ko’proq  moyil  bo’ladi.    Uning 
sathlarida  farqlar  ba’zi  hollarda  bir  necha    metrlarga  yetadi.  Grunt  suvlarining 
rejimiga  juda  ko’p    omillar:  yotish  sharoiti,  ta’minlanishi,  suv  almashishi  ta’sir  
etadi.  Ulardan  eng  asosiylari  suv  to’planadigan  muhit,  iqlim,  rel’yef  va 
insonlarning faoliyatlaridir. 
Grunt  suvlarining  rejimini  bilish  katta  amaliy  ahmiyatga    egadir.  Buning 
uchun  maxsus  rejim  o’rganuvchi  stantsiyalar    tuzilib,  ular  yer  osti  suvlari 
rejimining  qonuniyatlarini,    ularni  keltirib  chiqaruvchi  omillarini  va  sun’iy 
aralashish  yo’li bilan, rejimidagi o’zgarishlarni oldindan aytib berish  masalalarini  
o’rganadi.