Muhandislik -geologik tadqiqotlar

15.2. Yer osti suvlarining fizikaviy – kimyoviy xossalari.          
Fizikaviy xossalari. Amaliy masalalarni hal qilishda  yer  osti suvlarining 
quyidagi fizikaviy xossalari  o’rganiladi: harorati, rangi, hidi, mazasi, zichligi. 
Yer osti suvlarning harorati katta oraliqlarda  o’zgarib, manfiy haroratdan, 
juda  yuqori    issiqlikkacha    (100
0
C)    o’zgarishi  mumkin.  Harorati  bo’yicha  ular; 
juda  sovuq suvlarga (harorati 4
0
C dan past), sovuq suvlarga  (harorati 4-20
0
C), iliq 
suvlarga  (harorati  20-37
0
C),    issiq  suvlarga  (harorati  37-42
0
C)  va  juda  issiq 
(termal’no’y) suvlarga (harorati 42
0
C dan yuqori)  bo’linadi. Manfiy haroratli yer 
osti  suvlari  doimiy    muzgarchilik  zonasida  tarqalgan.  Issiq  va  termal  suvlar,  
harakatdagi    vulqonlar  hududida  tarqalgan    va  chuqur  yer    osti  suvlari  uchun 
xarakterlidir.  Boshqa  fizikaviy      xossalar  yer  osti  suvining  harorati  va  tarkibidagi 
erigan moddalarning sifati va miqdoriga bog’liqdir.  
4
0
C  haroratdagi toza suvning eng yuqori zichligi - 1g /sm
3
 ga teng. Uning 
tarkibidagi  minerallarga qarab, zichligi  ham o’zgarishi mumkin. Toza oqar suvlar 
kam  minerallashgani    bo’lganligi  sababli,  zichligi  1g  /sm
3
  yaqin.  Minerallashgan 
okean suvlari (35 g/l)  zichligi – 1,03... 1,08 g /sm
3
  ga teng bo’lsa, sho’r suvlarniki 
esa (300 – 360 g /l) –1,15... 1,22 g /sm
3
 ga teng.  
Toza suv -  rangsiz,  mazasiz, hidsizdir. Suvning  tarkibida organik modda-
lar, temir oksidlari suzib yuruvchi  zarralar uning rangini xiralashtiradi, ta’mini esa  
yoqimsiz qiladi. Ayniqsa oltin gugurt vodorodli suvdan  aynigan tuxum hidi keladi, 
karbonat    angidridli  gaz    suvni  musaffo  qilsa,  kal’tsiy  karbonat  –  suvga  yoqimli  
maza  kiritadi.  Osh  tuzi  suvni  sho’r  kilsa,  magniy  va    sul’fat  natriy  tuzlari  suvga 
achchiq  ta’m  kiritadi.  Hamma    tuzlar  suvning  tarkibida  birgalikda  bo’lsa,  ta’mi 
achchiq    -    sho’r  bo’ladi.  Suvga  meyo’rdagi  tozalik  kiritish  uchun    ularning 
miqdori 0,3 – 0,4 g /l  bo’lgani kifoya qiladi.