Muhammadyoqub ostonaqulov budjet hisobi

M azkttr darslik matnida «ikkinchi tartibli schyot» s o (zi o ‘rniga
«subschyot» so ‘zi qoHlaniladi.
Har bir moliya organida muayyan budjetning ijrosi bo‘yicha 
operatsiyalaming buxgalteriya hisobi uchun kerak b o ‘lgan schyotlamigina 
qo‘llaydi.
Joriy buxgalteriya hisobi m a’lumotlari asosida budjet ijrosi bo‘yi- 
cha balans tuziladi. Balansning aktivi budjet m ablag‘larining tarkibi,
23
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

joylanishi va sarflanishini tavsifiaydi. Balansning passivi budjet mab- 
Iag‘lari va am alga oshirilgan xarajatlar manbalarini ko‘rsatadi.
Mahalliy budjetlar ijrosi bo‘yicha mahalliy moliya organlari 
balansining b o ‘limlari:
Aktiv
1) pul m ablag‘lari;
2) xarajatlar;
3) berilgan ssudalar;
4) hisob-kitoblar;
5) berilgan mablagMar.
Passiv
1) daromadlar;
2) olingan ssudalar;
3) hisob-kitoblar;
4) olingan m ablag‘lar;
5) natijalar.
Budjet ijrosi b o ‘yicha buxgalteriya balansining aktiv va passivida 
budjet m ablag‘lari ikki yo‘nalishda: bir tomondan tayinlanishi va 
sarflanishi b o ‘yicha, ikkinchi tomondan esa ulaming tashkil topish 
manbalari b o'yicha qayd etiladi. Shuning uchun harn hamma vaqt aktiv 
passivga teng boMadi. Bu esa buxgalteriya balansining asosiy xususiyati 
hisoblanadi.
Moliya organlarining budjet ijrosi bo‘yicha buxgalteriya balansi hamma 
vaqt muayyan budjet mablag'larining holatini tavsiflaydi. Buxgalteriya 
balansi budjet pul m ablag‘larining borligi va bank muassasalaridagi 
hisobvaraqlarda va budjet mablag'larining tasarruf qiluvchilar hisob- 
varaqlarida joylanishini, kelib tushgan daromadlar va amalga oshirilgan 
xarajatlar summalari, budjetlar o ‘rtasidagi o‘zaro hisob-kitoblar va qisqa 
muddatli ssudalar b o ‘yicha hisob-kitoblar holati, zaxiralar va maqsadli 
tayinlash m ablag‘larining holati ko‘rsatiladi.
Moliya organlari budjetning faqat kassa ijrosi buxgalteriya hisobini 
olib boradi va shuning uchun balansda budjetning kassa ijrosi holati 
qayd qilinadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Moliya organlari apparatini saqlash bo'yicha xarajatlar smetalari 
ijrosi hamma boshqa budjet tashkilotlari kabi xarajatlar smctasi ijrosi 
bo'yicha alohida balansda qayd qilinadi.
S avol va to p s h iriq la r
1 
O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi Davlat budjeti bosh boshqarmasi 
Davlat budjeti ijrosi va hisobi bo'limining funksiyalarini aytib bering.
2. Davlat budjeti ijrosining hisobi bo'yicha moliya organlarining vazifalarini 
tushuntirib bering.
3. Moliya organlari bosh buxgalterlarining huquqlari va mas'uliyatlarini aytib 
bering.
4. Moliya organlarida budjet ijrosi bo'yicha operatsiyalarni buxgalteriya 
yozuvlari uchun asos bo'lib xizmat qiladigan hujjatlarni aytib bering.
5. Mahalliy budjet mablag‘lari depozit hisobvarag'iga kelib tushgan 
daromadlar to'g'risidagi m a’lumotnomani (3-shakl) tushuntirib bering.
6. Tayinlash sertifikatlarini tushuntirib bering.
7. 0 ‘zaro hisob-kitoblar bo'yicha bildirishnomasini (11-shakl) tushuntirib 
bering.
8. Qoraqalpog'iston Respublikasi davlat budjeti v a m ahailiy budjetlar 
ijrosining hisobini otib borish uchun Q oraqalpog'iston Respublikasi Moliya 
vaziriligida va mahalliy moliya organlarida qo'llaniladigan buxgalteriya 
registriari xarakteristikasini bering.
9. Moliya organlarida budjet ijrosining joriy buxgalteriya hisobi uchun 
qo'llaniladigan schyotlar ro'yxatini tushuntirib bering.
10. Moliya organlarida budjet ijrosining joriy hisobi uchun qo'llaniladigan 
schyotlar ro'yxati necha bo'limdan iborat bo'ladi?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

U C H I N C H I B O B .
M O L I Y A O R G A N L A R I D A D A V L A T B U D J E T I
D A R O M A D L A R I V A P U L ¡V 1 A B L A G ‘ L A R I H I S O B I
1. D A V L A T B U D J E T I D A R O M A D L A R I V A P U L M A B L A G ‘L A R I
H I S O B I N I N G A H A M I Y A T I V A V A Z I F A L A R I
Davlat budjcti quyidagilarni o ‘z ichiga oladi:
1) rcspublika budjeti;
2) QoraqaIpog‘iston Rcspublikasining budjeti va mahalliy bud- 
jctlar.
Davlat budjeti tarkibida davlat maqsadli fondlari ham jamlanadi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti Qoraqalpog'iston Rcspub­
likasining rcspublika budjetini hamda respublikaga (Qoraqalpog‘iston) 
bo‘ysunuvchi turnan lar va shaharlar budjctlarini o ‘z ichiga oladi.
Viloyatning budjeti viloyat budjetini, viloyat tarkibiga kiruvehi 
tumanlar va shaharlar budjetlarini o ‘z ichiga oladi.
Tum anlarga boMinadigan shahar budjeti shahar budjetini va shahar 
tarkibiga kiruvehi tumanlar budjctlarini o ‘z ichiga oladi.
Tumanga bo ‘ysunadigan shaharlari bo‘lgan tumanning budjeti 
turnan budjeti va turnan tarkibiga kiruvehi shaharlar budjetlarini o ‘z 
ichiga oladi.
Demak, 0 ‘zbckiston Respublikasi Davlat budjeti o ‘z ichiga 
rcspublika budjeti, Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti va mahalliy 
budjetlami oladi. Bundan tashqari Davlat budjeti tarkibida Rcspublika 
yo‘l fondi, 0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat mol-mulki qo‘mitasining 
maxsus hisobvarag‘i, Ish bilan ta’minlashga ko‘maklashuvchi davlat 
fondi hamda 0 ‘zbekiston Respublikasi budjctdan tashqari Pensiya fondi 
mablagMari jam lanadi.
Davlat budjetiga kclib tushgan mablagMaming to‘g ‘ri va o ‘z vaqtida 
kirim qilinishini ta ’minlash maqsadida 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya 
vazirligining 23402 «Rcspublika budjetining mablag'lari» hisobvarag‘i 
Markaziy bankning Toshkent shahar va hududiy Bosh boshqarmalarining 
Hisob-kitob kassa markazlarida hamda tijorat banklarida budjet 
daromadlari tasnifiga asosan ochiladi.
26
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Davlat budjetining buxgalteri hisobi, budjetga darom adlar tushumi 
ustidan, har bir soliq to‘lovchi tomonidan budjetga toMovlami o ‘tkazishi 
ustidan tizimli nazoratni ta’m inlash vazifasini bajaradi.
Budjet daromadlari asosan bank muassasalariga tushadi. Buxgalteriya 
hisobi m a’lumotlaridan foydalanib, moliya organlari bank muassasalari 
tomonidan daromadlar tushumlarini rcspublika budjeti va mahalliy 
budjetlarga to‘g‘ri o‘tkazayotganligini kuzatib boradi.
Yil boshiga qadar m oliya organlari bank muassasalariga har 
bir turnan yoki shahar b o ‘yicha xo‘jalik yurituvchi subyektlar va 
tashkilotlaming ro‘yxati va ulardan undiriladigan to 'lovlar ro‘yxati, bu 
to‘lovlar qaysi budjetga va budjet tasnifining qaysi boMimiga to‘lovlar 
o‘tkazilishi kerakligi to‘g‘risida xabar beradi. Bir vaqtning o'zida 
bank muassasalariga har yili umumdavlat soliqlari va daromadlarining 
taqsimlanish hajmlari va bu soliq va daromadlardan m ahalliy budjetlarga 
qilinadigan ajratmalar hajmlari haqida xabar beradi.
Moliya organlarida budjet daromadlarining buxgalteriya hisobini moliya 
organining buxgalteriya xizmati olib boradi, ulaming tezkor hisobini esa 
soliq organlari olib boradi. Moliya organining buxgalteriya xizmati faqat 
mazkur budjetning daromadlarinigina hisobga olib boradi. Moliya organi 
funksiyalariga barcha daromadlaming, qaysi budjetga kclib tushishidan 
qat’iy nazar, hisoblanishi, kelib tushishi, hisobga o ‘tkazilishi va qaytarilishini 
hisobga olish kiradi. Soliq organi daromadlar turlari b o ‘yicha shaxsiy 
schyotlar olib boradi, budjetga tushgan daromadlaming tezkor m a’lumotlarini 
aniqlaydi. Budjet daromadlari turli hujjatlarga asosan budjet tasnifi bo‘yicha 
hisobga olinadi. To‘lov hujjatlari tushgan daromadlaming turlari va ulaming 
to‘lovchilarini aniqlash imkonini beradi. Mahalliy budjet mablag'lari depozit 
hisobvarag'i bo‘yicha bank muassasasining ko‘chimiasiga ilova qilingan 
to‘lov hujjatlari, mazkur budjet daromadlarining buxgalteriya hisobi uchun 
asosiy hujjat bo‘lib xizmat qiladi.
Mahalliy moliya organi faqat mazkur budjetga tushgan daro­
madlarinigina emas, balkirespublikabudjetigao‘tkaziluvchi daromadlami 
ham nazorat qiladi. Shuning uchun bank muassasasi unga qaysi budjetga 
tushishidan qat’iy nazar barcha daromadlar hisobvaraqlari bo'yicha 
ko‘chirmalami ham mahalliy m oliya organlariga j o ‘natadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M ahalliy budjet mablagMari depozit hisobvaragMdan ko‘chirmani 
bank m uassasasi moliya organiga har kuni, rcspublika budjctining 
hisobvarag i ko chirmalarini csa—har hafta yoki undan uzoqroq muddat 
oralig‘ida va har oyning 1-kuniga j o ‘natishga majburdir.
Moliya organining budjcti bo‘yicha buxgaltcriya xizmati bank 
muassasasining mahalliy budjet mablagMari depozit hisobvaragMdan olgan 
ko‘chirmalaming to‘g‘riligini uning m a’lumotlarini unga ilova qilingan 
hujjatlar m a’lumotlari bilan solishtirish yoMi orqaii tckshiradi. So‘ng, 
daromad turlari bo‘yicha hujjatlami guruhlab, mahalliy budjet mablagMari 
depozit hisobvaragMga tushgan daromadlar to‘g‘risida m a’lumotnomani 
tuzadi. M a lumotnoma har kuni tuziladi. Daromadlar unga budjet tasnifining 
har bir boMinmasi bo‘yicha umumiy summalarda yoziladi. MaMumotnoma 
asosida memorial-order tuziladi va sintetik hisob schyotiari bo‘yicha «Bosh- 
jumal» kitobiga va analitik hisobning schyotiari bo'yicha «DaromadIan> 
kitobiga yoziladi. Bundan so‘ng toMov hujjatlarining ikkinchi nusxalari 
tcgishli soliq organlariga daromadlar va soliqlar toMovchilar bilan hisob- 
kitoblar hisobida qayd qilish uchun beriladi. Rcspublika budjctining shaxsiy 
hisobvaragMdan ko‘chirma toMov hujjatining ikkinchi nusxasi bilan moliya 
organiga kelib tushadi, so‘ng toMovchilaming shaxsiy schyotlarida qayd 
qilish uchun tcgishli soliq organiga yuboriladi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining oylik hisoboti 
0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligida rcspublika budjcti da- 
romadlarining buxgalteriya hisobi uchun asos boMib xizmat qiladi.
2 . M O L I Y A O R G A N L A R I D A D A V L A T B U D J E T I
D A R O M A D L A R I H IS O B I