Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti telestudiya tizimlari va ilovalari kafedrasi kino telekompazitsiya qurish fani bo

Operator mahorati haqida

Operatorlik mahorati - suratga olish uslubi orkali film mazmuni va gʻoyasini ochib berish hamda badiiy tasvir yaratish vazifasidan iborat kinematografiya va televideniyega xos boʻlgan badiiy ijod sohasi. Operator san’atining rivoji kino sanʼati, tasviriy sanʼat, teatr, dramaturgiya va boshqa rivoji bilan chambarchas bogʻliq. Operator rejissyor, rassom, filmning boshka ijodkorlari bilan hamkorlikda kinematografik texnika va zamonaviy uslub asosida filmning tasviriy talqini, suratga olish jarayonini ishlab chikadi. Suratga olingan tasvir sifati operator mahoratiga bogʻliq; u suratga olish jarayonida umumiy, oʻrta, yirik planlardan, rakurs va yorugʻlik-nurdan, kinokadr kompozitsiyasidan maqsadga muvofiq foydalanadi. Operatorlik sanʼatining oʻziga xosligi shundaki, u ekranda narsalarning nafaqat shakl, rang, hajmini, suratga olish joyining manzara va masofasini toʻgʻri, butun boricha tasvirlash sanʼatini koʻrsatishga, balki harakat tezligi, surʼati va yoʻnalishiga imkoniyat yaratadi. Xronikal-hujjatli kino operatori kinojurnalist vazifasini, ilmiy-ommabop va oʻquv kinosi yaratilishida operator koʻproq muallifoperator vazifasini bajaradi. Har bir filmning postanovkachi operatori va ularga yordamchi operatorlar boʻladi. Yordamchi operator postanovkachi-operator topshirigʻi bilan ish koʻradi. Birinchi oʻzbek kinooperatori Xudoybergan Devonov oʻz faoliyatini 1907—08 yillar boshlagan. oʻzbek kinosining dastlabki yillarida F. Verigodarovskiy, A. Ginzburg , A. Bulinskiy kabi chetdan kelgan mutaxassislar faoliyat koʻrsatgan. 30-yillarning boshlarida oʻzbek operatorlaridan M. Qayumov, O. Tursunov, A. Saidov, M. Krasnyanskiy va boshqa ish boshlagan. Keyinroq Oʻzbekistonga kelib ishlagan ukrain operatori D. Demutskiy faoliyati respublikamizda Operatorlik sanʼatining yuksalishida alohida oʻringa ega. U operatorlik qilgan "Nasriddin Buxoroda", "Tohir va Zuhra", "Nasriddinning sarguzashtlari" kabi filmlar eng yaxshi milliy kino asarlaridir.

50-yillarda N. Ryadov, A. Pann, P. Rasulov, X. Fayziyev kabi milliy suratga olish ustalari kirib keldi. 60-70-yillarga kelib oʻzbek operatorlari film mavzusini kengaytirish uchun yangi uslublar topishda izlandilar. D. Fatxullin ("Nafosat"), Davron Salimov ("Doyra"), T. Roʻziyev ("Yor-yor"), Sh. Junaydullayev ("Dilbarim") kabi yangi kuchlarning kelib qoʻshilishi filmlarning tasvir imkoniyatlarini yanada kengaytirdi. 70—80-yillar oʻzbek kinosida keng tarqalgan janr va mavzu xilma-xilligi yangicha fikrlaydigan operatorlar yetishib chiqishini taʼminladi.

Mustaqillikdan soʻng Operatorlik sanʼati yanada gurkirab oʻsdi, imkoniyatlar kengaydi, janr va uslub jixatdan chuqurlashdi. Oʻzbek operatorlarining mahoratlari namoyon boʻlishida "Buyuk Amir Temur" (R. Ibrohimov), (U. Hamroyev), "Ayollar saltanati" (H. Fayziyev,) "Tilsimoy — gʻaroyib qizaloq" (M. Mirzaahmedov) kabi filmlar yana bir katta "kuprik" vazifasini oʻtadi.

3.