Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filyali

Absolyut harorat shkalasi
Izobarik va izoxorik jarayonlarni qaraganimizda mos ravishda hajmining va bosimning haroratga bog’liq holatda o’zgarishini ko’rib o’tdik.

Unda Gey-Lyussak va Sharl qonunlarini ifodaladik. Agar izobarik jarayonlarda 0C dagi gaz bosimlari har xil qiymatga ega bo’lganda ham, u ordinata o’qidan kesilgan kesimlardan ko’rinadiki, haroratni pasaytirsak, izobaralar absissa o’zining bitta nuqtasini kesadi (21-rasm).

Xuddi shu kabi izoxorik jarayonda 0C dagi hajmlar har xil qiymatga ega bo’glanda haroratni pasaytirsa borsak, izixoralar absissa o’qining bitta nuqtasini kesadi (21-rasm).

Ana shu kesishish nuqtasi (A) dagi harorat qiymati yuqorida aniqlaganimizdek –273,15C≈273C ga teng. Bu nuqtaga haroratning absolyut noli deb aytiladi.

21-rasm. Absolyut harorat shkalasini aniqlash
Absolyut harorat bo’yicha hisoblash uchun koordinata boshlarini 273C ga ko’chirganimizda ular orasida quyidagi bog’lanish bor ekanligi aniqlanadi.

Bu ifodada T – Kelvin shkalasi bo’yicha olingan absolyut harorat va birligi K bilan belgilanadi.

tº – Selziy shkalasi bo’yicha hisoblangan harorat, u C bilan ifodalaniladi.

Yuqoridagi formulani e’tiborga olsak, Sharl va Gey-Lyussak qonunlarini ifodalovchi tengliklar quyidagi ko’rinishni oladi.

Yuqoridagi ifodani boshqa formulalardan foydalangan holda ham keltirib chiqarish mumkin. Buni talabalarning o’zlariga havola qilamiz.

Yuqoridagi ifodadan ko’rinadiki:

• 
  Selziy shkalasini olishda normal sharoitda muzning erish harorati 0C bilan suvning qaynash harorati 100C oralig’ida tanlangan. Kelvin esa shu oraliqni 273 K va 373 K deb olgan, shuning uchun bu shkalalardagi haroratlar birligining qiymati teng, ya’ni 1 K=1C .
  
• 
  Ikkala shkala bo’yicha haroratlar farqi bir xil, ya’ni ΔT=Δt.
  
• 
  Bu haroratlar bo`yicha olingan hosilalar ham bir xil bo’ladi: