Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti kiberxavfsizlik va kriminalistika

VI. Yetti sathli OSI modeli
1. Fizikaviy qatorda (Physical Layer): Ushbu qatorda ma'lumotlar fizikaviy vositalar orqali o'tkaziladi, masalan elektrik impulslari, optik signal yoki radiosignal orqali. Ushbu qatorda protokollar fizikaviy aloqalar tuzilishini va ma'lumotlarni o'tkazishni ifodalaydi.
2. Bog'lanish qatorda (Data Link Layer): Ushbu qatorda ma'lumotlar bitta qurilma tomonidan boshqa qurilmaga o'tkaziladi. Bu qatorda protokollar ma'lumotlarning to'g'ri o'tkazilishini va xavfsizligini ta'minlashni o'z ichiga oladi. Ethernet va Wi-Fi protokollari bu qatorda ishlatiladi.
3. Tarmoq qatorda (Network Layer): Ushbu qatorda ma'lumotlarning manzil boshqaruvini (routing) va tarmoqlar orasidagi ro'yxatdan o'tishni (packet switching) ifodalaydi. Bu qatordagi protokollar IP (Internet Protocol) va ICMP (Internet Control Message Protocol) kabi protokollar hisoblanadi.
4. Transport qatorda (Transport Layer): Ushbu qatorda ma'lumotlarning to'g'ri va samarali o'tkazilishini ta'minlayadi. Bu qatordagi protokollar ma'lumotlar qismi va samarali aloqalar bilan muvaffaqiyatli tarzda almashishni ta'minlaydi. Misol uchun, TCP (Transmission Control Protocol) va UDP (User Datagram Protocol) protokollari bu qatorda ishlatiladi.
5. Qabul qiluvchi qatorda (Session Layer): Ushbu qatorda aloqalarning boshlanishi, tuzilishi va tugashini boshqaradi. Bu qatorda aloqalar o'rnatilishi, aloqalar orasida yo'riqnomalar yuborish va muloqotni boshqarish amalga oshiriladi.
6. Presentatsiya qatorda (Presentation Layer): Ushbu qatorda ma'lumotlarni moslashtirish, shifrlash, ma'lumotlar formatini o'zgartirish va tuzatish bilan bog'liq muammo-hal qilinadi. Ushbu qatorda ma'lumotlarni o'zaro tushunarli shaklda almashish bilan shug'ullanadi.
7. Aloqaviy qatorda (Application Layer): Ushbu qatorda mijozlar tomonidan foydalaniladigan dasturlar va xizmatlar joylashadi. Bu qatordagi protokollar mijoz va serverlar orasidagi muloqotni o'z ichiga oladi. Misol uchun, HTTP (HyperText Transfer Protocol), FTP (File Transfer Protocol), SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) kabi protokollar bu qatorda ishlatiladi.
ISO/OSI modeli, tarmoq protokollarini tashkil etish va ulardagi vazifalarni belgilashda standartlarni ta'minlaydi. Ushbu model, kompyuter tarmoqlari va kommunikatsiyalar sohasidagi ustuvorlar uchun qo'llaniladi.