Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot texnologiyalari universiteti 1-topshiriq

Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot texnologiyalari universiteti


1-topshiriq
Bajardi:Sotiboldiyev Bunyod
Yangi tovar ishlab chiqarish
Firmaning samarali tovar siyosatini olib borishi ikki yirik muammo bilan bog`likdir. Birinchidan, firma mavjud tovar nomenklaturasi chegarasida yashash davri bosqichlarini hisobga olgan holda ishni okilona tashkil etishni tashkil etishi lozim, ikkinchidan, yangi tovar ishlab chiqarishni uz vaktida amalga oshirish kerak.
Firma doimo tovar strategiyasini takomillashtirib borishi zarur. Bu barqaror assortiment tuzilishiga, doimiy sotuvga va foydaga erishishga imkon beradi.
Tovar strategiyasi istiqbol uchun ishlab chiqariladi va firmada mavjud tovar miksni jalb etuvchanligini yaxshilash bo`yicha 3 ta strategik yo`nalishni o`z ichiga oladi:
1.tovar innovatsiyasi
2.tovar variatsiyasi
3.tovar eliminatsiyasi.
Tovar innovatsiyasi strategiyasi yangi tovarni ishlab chiqarish va tadbik etish dasturini aniklaydi. Biroq «yangi tovar» tushunchasini turli talqinga ega va takomillashtirishni asoslash sifatida ishlatiladi, mavjud tovarni yangilash uchun ishlatiladi.
Mavjud nazariya va amaliyotda innovatsiya «yangilik kiritish» va «yangilik» tushunchalari bilan sinonim hisoblanadi. Bozor innovatsiyasi deganda mavjud mahsulot buyicha yangi goyani olish, shuningdek yangi mahsulotlarni ishlab chikish v bozorga chiqarish tushuniladi. Tovar innovatsiyasi yangi tovarni ishlab chikish va kullashni kuzda tutadi va amalga oshirish shakli buyicha tovar differentsiatsiyasi va tovar diversifikatsiyasiga bulinadi. Tovar diversifikatsiyasi uzida raqobatchi tovarlardan ajralib turuvchi qiladigan bir qator asoslangan tovar modifikatsiyasini ishlab chikish jarayonini mujassamlashtiradi.
Bozorni modifikatsiyalashda sotish hajmini oshirish, iste`molchilar ishonchini qozonish, yangi bozor segmentlariga tovarni chiqarish, mijozlar e`tibori va

qiziqishini ushbu firma chiqarayotgan tovarlarga qaratish, xaridorlarni tovarni intensiv iste`molini rag`batlantirish orqali amalga oshiriladi. Tovarni modifikatsiyalashda tovar sifatini oshirish, tovar xossasini yaxshilash, tovarni bezash va tashki dizaynini yahshilash ko`zda tutiladi. Marketing-miksni modifikatsiyalashda esa marketing elementlaridan tulik ishlatishni nazorat kilish optimal maksadda marketing elementlarini shakllantirish va kullash kuzlanadi. Diversifikatsiya tovarlarni turli tumanligi hisobiga jalb etuvchanligini yahshilashga asoslanadi. Tovar diversifikatsiyasining maksadi bulib iste`molchilarni tovarni afzal kurish, alohidabozor yoki bozor segmenti hususiyatlarini hisobga olish orkali tovarni jalb etuvchanligini oshirish, uni rakobatbardoshligini usishi hisoblanadi.
Tovar diversifikatsiyasi quyidagi omillar bo`yicha amalga oshiriladi:

1. 
   • Tovarni qo`shimcha imkoniyatlari
   
2. 
   • Tovardan foydalanish samaradorligi
   
3. 
   • Komfortlilik
   
4. 
   • Ishonchlilik
   
5. 
   • Tovar dizayni va stili.
   

Tovar diversifikatsiyasi firmaning tovar siyosatida muhim urin egallaydi. Bu strategiya yangi sotuv bozoriga taklifni rejalashtirishda kushimcha tovarlarni ishlab chiqarishni boshlaganda kullaniladi. Diversifikatsiya firma faoliyatida barkaror usishini tahminlash uchun samarali vosita sifatida chikadi.
Maksadli bozorni uzlashtirish yullarini kidirishda mukobil strategiyalarni aniklash uchun I.Ansoff tomonidan 1966 yilda taklif etilgan «tovar-bozor» matritsasi ishlatiladi. Bu quyidagi jadvalda kursatilgan.

Tovarlar	Bozorlar
	Joriy	Yangi
Joriy	Bozorga chukurrok kirib borish strategiyasi • Sotishni jadallashtirish • Yangi haridorlarni kidirish • Rakobatchilarni sindirish • Tovarni iste`mol sohasini kengayishi	Bozorni rivojlantirish strategiyasi • Yangi bozorlar • Yangi sotish hududlari • Halkaro bozorlar • Tovarni ishlatilishini yangi sohalarini tuzish
Yangi	Tovarni rivojlantirish • Uz kuchi bilan yangi tovar ishlab chiqarish • Bitimlarni rivojlantirish • Litsenziya • Mahorat bilan ayirboshlash	Diversifikatsiya • Gorizontal • Vertikal • Kontsentrik

Jadvaldan ko`rinib turibdiki, firmaning afzalligini usish manbalarini uzashtirishni 4 ta asosiy strategiyalari bulishi mumkin:
1.bozorga chukurrok kirib borish strategiyasi;
2.tovarni takomillashtirish strategiyasi.
3.bozorni rivojlantirish strategiyasi;
4.diversifikatsiya.
Diversifikatsiyani 3 ta turi mavjud: gorizontal, vertikal va kontsentrik. Gorizontal diversifikatsiya deganda ilgarigi tovralarga uhshash ishlab chiqarish, tehnik, tahminot va sotish sharoitlariga yakin bulgan tovarlarni ishlab chiqarish tushuniladi. Vertikal diversifikatsiya esa ilgarigi tovar ishlab chiqarishni sotuv yunalishi sifatida ham tovar dasturini chukurligini ustirishni anglatadi. Masalan, gusht mahsulotlarini sotuvchi mahsus dukon mol yetishtirishni va selektsiya buyicha ishlab chiqarishni qo`llab-quvvatlaydi. Kontsentrik diversifikatsiya korhona uchun yangi tovarni ishlab chiqarishni kuzda tutadi. Yangi tovarlarni ishlab chikish va kullash innovatsiya siyosatining tamoyil va uslublariga, hususan, tovar innovatsiyasi jarayoniga mos holda amalga oshiriladi.
Tovar innovatsiyasi jarayoni 6 bosqichni o`z ichiga oladi:

1. 
   • yangi tovar hakida goyani kidirish
   
2. 
   • g`oyani tanlash
   
3. 
   • yangi tovar goyasini tijoratlashuvini iktisodiy tahlili
   
4. 
   • tovarni ishlab chikish
   
5. 
   • bozor sharoitida uni tajribadan utkazish
   
6. 
   • tovarni bozorga kullash
   

Tovar innovatsiyasi jarayoni yangi tovar hakida goyani kidirish bilan boshlanadi. Yangi tovar goyani kidirishni asosi bulib tovar hakidagi ichki va tashki goyalar manbai hisoblanadi.
Tashki tovar hakidagi goyalar manbaiga: savdo korhonalari, haridor va iste`molchilar, rakobatchilar, yarmarka va kurgazmalar, tadkikot institutlari, tahminotchilar, vazirliklar va boshka davlat institutlari kiradi. Tovar hakidagi ichki goyalar manbaiga: marketing tadkikotlari bulimi, ishlab chiqarish bulimi, marketing bulimini barcha kismlari, halkaro iktisoiy hamkorlik bulimi, tovarni tayyorlash bulimi kiradi.
Tovar innovatsiyasi jarayoni bosqichlari uz mazmuniga kura yangi tovarni rejalashtirish jarayonini ifodalaydi. Yangi tovarni rejalashtirishning vazifasi mukobil variantlarni kidirish va ishlab chikishdan iboratdir.
Yangi tovarni rejalashtirish uchun turli uslublar kullaniladi. Yangi tovar haqida g`oyani baholashda bozorni tadqiq qilish va ijodiy uslublardan foydalaniladi.
Iktisodiy tahlil bosqichida foydani solishtirish, zararsizlikni baholash uslubi, havf-hatar tahlili uslublaridan foydalaniladi.
Tovarni ishlab chikish bosqichlarida tovar ishlab chiqish uslublari, tovar markasini ishlab chiqish tehnikasi uslublari, harajatlarni hisoblash uslublari ishlatiladi.