Muhammad Al-Xorazmiy Nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti Farg'ona Filiali Axborot Xavfsizligi Yo’nalishi

Режа:
1.Норматив ҳужжатларнинг асосий тушунчаси.
2. “Ўзстандарт” агентлигининг асосий вазифалари.
“Ўзстандарт” агентлигининг вазифалари .
4. Алоқа ва ахборотлаштириш соҳасидаги норматив ҳужжатларнинг маъ лумотлар банки.
Калит сўзлар: Сертификатлаш, ўлчовлар, объэкт, физик хусусиятлар ва миқд орлар, физик миқдор бирлиги, физик миқдор бирликлари тизими, тизимдан т ашқари бирлик, СИ бирликлари, Давлат стандарти Ў з ДСт , "Ўзстандарт" .
Ўлчовларнинг бир хиллигини таъминлаш давлат тизимининг меъёрий ҳужжа тлари (ГСИ) метрологик таъминот соҳасидаги асосий талабларни белгилайди. Биринчи метрологик стандартлар 1966 г, ва йилда тасдиқланган 1979 г. биринчи раҳбарлик ҳужжатлари (РД 50-
......). 1973 йилда метрологияда тавсиявий характердаги ҳужжатлар амалиётг а жорий этилди - МИ, улар кенг эътироф ва тарқатилди. қабул қилингандан сўнг 1993 г“Ўзстандарт” агентлигида рўйхатдан ўтган ва мажбурий бўлган қоидалар (ПР) кўринишидаги норматив ҳужжатлар ишлаб чиқилди.
Стандартлаштиришнинг (тартибга солишнинг) асосий объэктлари қуйидагил ардир:
-метрологияга оид умумий қоидалар ва нормалар;
-давлат текшириш схемалари;

• 
  ўлчов аниқлиги стандартлари;
  
• 
  ўлчаш усуллари;
  

-ўлчов воситаларини текшириш усуллари.
Асосий меъёрий ҳужжатлар метрологик фаолиятнинг деярли барча жиҳатлар и ва турларини тартибга солади.
Ўзбекистон стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш агентли ги (Ўзстандарт агентлиги) Ўзбекистон Республикасининг стандартлаштириш, метрология, сертификатлаштириш ва сифатни бошқариш бўйича миллий орг
ани ҳисобланади.
“Ўзстандарт” агентлиги ўз фаолиятини амалдаги қонун ҳужжатларига мувоф иқ бевосита ҳамда ўзига бўйсунувчи таркибий бўлинмалар ва ташкилотлар о рқали амалга оширади.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 08.05.2004 йилдаги 373сон қарорига асосан “Ўзстандарт” агентлигининг асосий вазифалари қуйидаг илардан иборат:
•Ўзбекистон Республикасининг “Техник жиҳатдан тартибга солиш тўғрисида ”, “Стандартлаштириш тўғрисида”, “Метрология тўғрисида”, “Маҳсулот ва х изматларни сертификатлаштириш тўғрисида”ги қонунлари ҳамда техник жиҳ атдан тартибга солиш соҳасидаги бошқа қонун ҳужжатлари ва нормативҳуқуқий ҳужжатларнинг амалий ижросини таъминлаш; стандартлаштириш, м етрология, сертификатлаштириш; (Хатбоши Ўзбекистон Республикаси Вазир лар Маҳкамасининг 2011 йил 28 апрелдаги 122-сон қарори таҳририда)
•халқаро стандартларни, шу жумладан сифат менежменти тизимини қўллаш а сосида стандартлаштириш, метрология, сертификатлаштириш, маҳсулот сиф ати ва рақобатбардошлигини ошириш соҳасида ягона давлат сиёсатини амалг а ошириш;
•ушбу соҳаларда стандартлаштириш, ўлчовлар бир хиллиги, сертификатлашт ириш, аккредитация қилиш ва илмийтехникавий ахборотни тарқатиш тизимларининг фаолият кўрсатиши ва риво жланишини, шунингдек уларни халқаро, давлатлараро ва хорижий давлатлар нинг миллий тизимлари билан мувофиқлаштиришни таъминлаш;
•истеъмолчиларнинг маҳсулотлар, ишлар, хизматлар хавфсизлиги ва сифатиг а қўйиладиган талабларга риоя қилиш ҳамда ишончсиз ўлчов натижаларинин г салбий оқибатларидан ҳимоя қилиш ҳуқуқларини таъминлаш бўйича чоратадбирларни амалга ошириш;
•стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш соҳасида кадрларн и тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш ишларини ташкил этиш. “Ўзстандарт” агентлиги ўзига юкланган вазифаларни бажариш учун қуйидаг и функцияларни амалга оширади : қонунлари ҳамда бошқа қонун ҳужжатлари ва нормативҳуқуқий ҳужжатларнинг амалий ижросини таъминлаш соҳасида . стандартла штириш, метрология, сертификатлаштириш соҳаси:
•техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги ваколатли давлат органлари ҳа мда давлат ва хўжалик бошқаруви органлари томонидан киритилган техник р егламентларни ишлаб чиқиш дастурлари лойиҳалари бўйича умумлаштирилг ан таклифларни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига киритади; •ўз ваколатлари доирасида давлат ва хўжалик бошқаруви органларининг уму мий ва махсус техник регламентларни ишлаб чиқиш бўйича фаолиятини мув офиқлаштиради ва ташкил этади;
•умумий техник регламентларни тасдиқлаш, уларга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш, шунингдек ушбу регламентларни бекор қилиш тўғрисида Ўзбекист он Республикаси Вазирлар Маҳкамасига таклифлар киритади;
•ўз ваколатлари доирасида умумий ва махсус техник регламентларга риоя эти лиши устидан давлат назоратини амалга оширади;
•техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатларнинг давл ат фондини шакллантиради; • давлат, тармоқ, маъмурийҳудудий стандартлар ва уларга киритилган ўзгартиришлар, техник шартлар, маҳсулотларга корхона стандартлари ва уларга киритилган ўзгартиришлар, й ўриқномалар, шунингдек стандартлаштириш, метрология, сертификатлаштир иш бўйича норма ва қоидаларни давлат рўйхатидан ўтказади;
•бир ҳил маҳсулотларга доир норматив ҳужжатларни ишлаб чиқиш бўйича та рмоқ тузилмаларини ташкил этишга кўмаклашади, илмийуслубий раҳбарлик қилади;
•белгиланган тартибда юридик шахсларни сертификатлаштириш ва жўнатиш дан олдинги ва тушириштушириш инспекцияси соҳасида аккредитациядан ўтказади, синов, ўлчов, таҳ лилий, калибрлаш, текшириш лабораториялари, юридик ва жисмоний шахсла рнинг метрология хизматларини сертификатлаштириш ва аккредитациядан ў тказади;
•ўлчов воситаларини ишлаб чиқариш, сотиш ва ижарага бериш бўйича лицен зиялаш фаолиятини белгиланган тартибда амалга оширади, лицензиатлар том онидан лицензия талаблари ва шартларига риоя этилиши устидан назоратни а малга оширади, шунингдек лицензиялар реестрини юритади;
• халқаро ва давлатлараро илмий-техникавий ҳамкорликни ривожлантиради;
б) стандартлаштириш, метрология, сертификатлаштириш, аккредитация қили ш, сифат менежменти тизимларини жорий этиш, халқаро стандартларни қўлл аш асосида маҳсулот сифати ва рақобатбардошлигини ошириш соҳасида ягон а давлат сиёсатини амалга ошириш соҳасида:
•ўз ваколатлари доирасида давлат ва хўжалик бошқаруви органларининг стан дартлаштириш, метрология, сертификатлаштириш, аккредитация қилиш ва м аҳсулот сифатини бошқариш тизимларини жорий этиш масалалари бўйича ф аолиятини бошқаради ва мувофиқлаштиради;
•янги қонун ҳужжатларини ишлаб чиқиш ва амалдагиларини такомиллаштир иш юзасидан таклифлар киритади; • илмий-тадқиқот ишларини олиб боради;
•стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштиришни ривожлантириш нинг асосий йўналишлари, концепциялари, истиқболли дастурларини ишлаб чиқади;
•Ўзбекистон Республикасининг миллий эталон базасини шакллантиради ва р ивожлантиради, миллий стандартларни халқаро стандартлар билан солиштир ишни амалга оширади;
в) стандартлаштириш, метрология, сертификатлаштириш, аккредитация қили ш ва ушбу соҳалардаги илмийтехникавий ахборотни тарқатиш тизимларининг ишлаши ва ривожланишини таъминлаш, шунингдек уларни халқаро, давлатлараро ва хорижий давлатларн инг миллий тизимлари билан мувофиқлаштириш соҳасида:
•республикада ишлаб чиқарилаётган ва импорт қилинадиган маҳсулотларни с ертификатлаштириш, хорижий давлатларнинг сертификатлаштириш ишлари натижаларини тан олиш ишларини ташкил этади;
•ўз ваколатлари доирасида стандартлаштириш, метрология, сертификатлашт ириш ва аккредитация соҳасидаги норматив ҳужжатларни ишлаб чиқади, тас диқлайди ва рўйхатдан ўтказади;
•штрих кодлаш тизимини жорий этиш сиёсатини амалга оширади ва Ўзбекис тон Республикасида ишлаб чиқарилган товарларнинг Давлат реестрини юрит ади;
•манфаатдор шахсларни стандартлаштириш, метрология, маҳсулотни сертиф икатлаш, синв ва ўлчаш усуллари бўйича норматив ҳужжатлар билан таъмин лайди, шунингдек ушбу соҳалардаги ютуқларни илмийтехникавий тарғиб қилишни амалга оширади;
• берилган ваколатлар доирасида халқаро, давлатлараро ва миллий нормативҳуқуқий ҳужжатлар бўйича ягона ахборот базасини яратади;
•стандартлаштириш, метрология, сертификатлаштириш, аккредитация қилиш ва ўлчовларнинг бир хиллигини таъминлаш бўйича ишларни амалга ошириш
нинг умумий қоидаларини белгилайди;
•мажбурий сертификатланиши лозим бўлган маҳсулотлар рўйхатини тасдиқл аш тўғрисида Вазирлар Маҳкамасига белгиланган тартибда таклифлар кирит ади;
•стандартларни ўз ичига олади, сақлайди, қўллайди ва миқдорларнинг ўлчам ларини ўтказади;
•сертификатланган маҳсулотлар , сертификатланган сифат тизимлари, ўлчов воситалари ва ўлчовларни амалга ошириш усуллари, аккредитацияланган сер тификатлаштириш органлари, синов (ўлчов) лабораториялари, сифат эксперт
-аудиторларининг давлат реестрини юритади;
д) кадрлар тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш ишларини ташкил эти ш соҳасида стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш соҳасид а илмий ва муҳандислик кадрларини тайёрлашни таъминлайди;
э) истеъмолчиларнинг маҳсулотлар, ишлар, хизматлар хавфсизлиги ва сифат ига қўйиладиган талабларга риоя қилиш ҳамда ишончсиз ўлчов натижаларин инг салбий оқибатларидан ҳимоя қилиш ҳуқуқларини таъминлаш соҳасида:
•ўз ваколатлари доирасида маҳсулот хавфсизлиги ва сифатига қўйиладиган м ажбурий талабларни белгилайди ва ушбу талабларга риоя этилишини назорат қилади;
•стандартларга риоя қилиш, ўлчовлар ва сертификатлаштириш қоидаларинин г бир хиллигини таъминлаш бўйича назорат қилувчи органлар билан ўзаро ҳа мкорлик қилади;
•норматив ҳужжатлар талабларига, ўлчовларнинг бирлиги ва ишончлилигини таъминлашга, мажбурий сертификатлаштириш қоидаларига риоя этилиши ус
тидан давлат назоратини ташкил этади ва амалга оширади;
•давлат метрологик назоратини амалга оширади.давлат метрологик назоратн и амалга оширади.
“Ўзстандарт” агентлиги ўзига юкланган вазифа ва функцияларни бевосита, ш унингдек, “Ўзбекистон стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштир иш агентлиги тўғрисида”ги Низомга мувофиқ ўзининг ҳудудий бошқармалар и ҳамда бошқа бўйсунувчи органлар ва муассасалар орқали амалга оширади.
Норматив ҳужжатлар киритилган “Алоқа соҳасидаги меъёрий ҳужжатлар маъ лумотлар банки” автоматлаштирилган тизими ва ахборотлаштириш” (АС БД НД).
Билан кенг доирадаги фойдаланувчилар учун тезкор кириш мақсади алоқа со ҳасидаги меъёрий ҳужжатларнинг маълумотлар банки ва Интернет орқали и шлаб чиқилган ахборотлаштириш -
АC версияси БДНД. Билан Жорий йилнинг июл ойида компания ва дан сано ат корхоналари норматив ҳужжатларни бепул олишлари мумкин маълумотла р банки, рўйхатдан ўтгандан кейин ва учун парол олинг сайт ҳттп :// стт . ноё бкон . уз учун Алоқа, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қўмитасининг Эксперт комиссияси билан тузилган норматив ҳужжатлар тако миллаштириш мақсади қонуний алоқа асослари ва ахборотлаштириш, ривож ланишни режалаштириш ва қайта кўриб чиқиш ҳуқуқий ҳужжатлар, уларнин г мутахассислик.
Ҳужжатлар:
Ўзбекистон Республикасининг “Стандартлаштириш тўғрисида”ги Қонуни Ўзбекистон Республикаси алоқа ва ахборотлаштириш соҳасини стандартлаш тириш тизимини ривожлантириш концепцияси К.013:2003.
ТСт 45.019:2004 саноат стандарти "Стандартлаштириш тизими алоқа ва ахбо ротлаштириш. Асосий қоидалар”;
•
ТСт 45.034:2002 саноат стандарти “Алоқа ва ахборотлаштириш соҳасида стан дартлаштириш тизими. Норматив-
ҳуқуқий ҳужжатларни амалга ошириш тартиби”;

• 
  Тавсиялар Т 45–
  

002:2006 “Алоқа ва ахборотлаштириш соҳасида стандартлаштириш тизими. Хўжалик юритувчи субектнинг стандартлаштириш хизмати тўғрисидаги нам унавий низом”;

• 
  РҲ 45-
  

004:2008 “Алоқа ва ахборотлаштириш соҳасида стандартлаштириш тизими.
Норматив-
ҳуқуқий ҳужжатларни режалаштириш, ишлаб чиқиш, тасдиқлаш, тасдиқлаш ва рўйхатдан ўтказиш тартиби”;

• 
  РҲ 45-
  

010: 2005 "Алоқа ва ахборотлаштириш соҳасида стандартлаштириш тизими.
Норматив-
ҳуқуқий ҳужжатлар фондини шакллантириш ва ундан фойдаланиш тартиби”;

• 
  РҲ 45–
  

132: 2002 “Алоқа ва ахборотлаштириш соҳасини стандартлаштириш тизими. Ишлаб чиқилган норматив ҳужжатларни халқаро норматив ҳужжатлар талаб лари билан қиёсий таҳлил қилиш усуллари”;

• 
  Тавсиялар Т 45–
  

141:2008 “Алоқа ва ахборотлаштириш соҳасида стандартлаштириш тизими.
Иш режасини тузиш ва стандартлаштириш бўйича ҳисобот шаклларини тўлд ириш бўйича кўрсатмалар.
Алоқа ва ахборотлаштириш соҳасида стандартлаштириш, метрология ва серт ификатлаштириш соҳасидаги стратегияни коллегиал ишлаб чиқиш учун Стан дартлаштириш бўйича техник қўмита (ТC) ташкил этилган.
ТК фаолиятининг мақсади халқаро стандартлар талабларига мувофиқлаштир илган норматив ҳужжатларни ишлаб чиқиш бўйича тавсиялар тайёрлашдан и борат; мавжуд стандартларни ўзгартириш ёки уларни бекор қилиш; кўрсатил аётган хизматлар сифатини ошириш ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қи лишни таъминлаш мақсадида етакчи хорижий давлатлар ва фирмалар станда ртларидан фойдаланиш бўйича.
Техник қўмита мажлислари Техник қўмитанинг тасдиқланган Иш режасига м увофиқ ўтказилади.