Мухаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент Ахборот Технологиялари Университети Фаргона филиали

Мухаммад ал-Хоразмий номидаги
Тошкент Ахборот Технологиялари
Университети Фаргона филиали
Телекоммуникатсия Технологиялари ва Касб таълими факултети
АКТ сохасида Касб таълими йўналиши
620-18 гурух талабаси
Рустамова Шахнозанинг
“Ўқув режа, баҳо ва баҳолаш” фанидан тайёрлаган
Амалий иши

15-Амалий машғулот. Баҳолаш ва ахборот технологиялари.

Топшириқлар:

Мавзу бўйича назарий маълумотларни тахлил қилинг;
Замонавий бахолаш тизимларини тахлил этинг;
Бахолашда ахборот технологияларидан фойдаланиш тизимларини тахлил этинг;
Бахолашни таълим тизимини модернизациялашдаги ахамиятини тахлил этинг;
Бахолаш натижаларини қайта ишлаш тизимларини тахлил этинг.
Мутахассислар тайёрлашни такомиллаштиришнинг муҳим йўналишларидан бири бу ахборот технологияларини тайёрлашни ривожлантириш ва улардан фойдаланишдир. Бу билим, кўникма ва малакаларни эгаллаш учун замонавий компютер технологиялари воситалари билан анъанавий воситалар ва усулларни бирлаштиришга асосланган таълим шакли. Компютерлаштиришнинг иккита асосий йўналиши мавжуд. Биринчиси, универсал компютер саводхонлигини таъминлаш, бу ҳолда компютер ўрганиш объекти ҳисобланади. Иккинчиси, компютерни ўқув воситаси сифатида ишлатишдир. Ушбу соҳалар бир-бирини истисно этмайди, уларнинг ҳар бири ўзига хос хусусиятларга эга ва турли хил муаммоларни ҳал қилишни талаб қилади.
Компютер ёрдамида ўқитиш самарадорлиги кўп жиҳатдан ўқув дастурларининг сифатига боғлиқ. Ушбу дастурларнинг паст сифати билан компютер унга қўйиладиган таълим самарадорлигини оширишга бўлган умидларни оқламайди. Энг бой намойиш имкониятлари ва компютер технологияларининг юқори даражадаги интерактивлиги ўқув дастурини фойдали деб ҳисоблаш учун асос бўла олмайди. Дастурнинг самарадорлиги бутунлай кўзда тутилган таълим мақсадларини бевосита ва узоқдан қандай таъминлаши билан белгиланади. Графикадан фойдаланишдан таълимни индивидуализациялашгача ўқув мақсадлари ҳар қандай масалада биринчи ўринда туриши керак. Компютернинг имкониятларини психология, дидактика нуқтаи назаридан таҳлил қилиш ва педагогик нуқтаи назардан керак бўлганда фойдаланиш керак. Сиз ташқи таъсирни таъқиб қилмаслигингиз керак; таълим тизими самарали эмас, балки самарали бўлиши керак.
Ахборот технологияларининг жадал ривожланиши (биринчи навбатда мултимедиа) компютерни ўрганишга қизиқиш тўлқинини келтириб чиқарганига қарамай, ишлаб чиқилган ўқув дастурларининг сифати ва самарадорлиги паст даражада қолмоқда. Таъкидлаш жоизки, турли хил тижорат фирмалари томонидан ишлаб чиқилган ўқув дастурий маҳсулотларининг сифати паст. Масалан, Германия ва Франсияда, масалан, 4000 та дастурий воситалардан атиги 80 таси, яъни. 2% минимал сифат мезонларига жавоб беради. Худди шу ҳолат Полша, Англия ва Швейтсарияда. Ҳозирги вақтда ўқув дастурларини лойиҳалаш ўқув мавзусидан ўқув эффектларига ўтади ва дастурий таъминотни амалга ошириш билан якунланади. Бундан ташқари, ушбу дастурлар ишлаб чиқариш муаммоларини ҳал қилиш учун мўлжалланган. Бундай ҳолда, машғулотнинг ўзига хос хусусиятлари фақат ишлаб чиқувчиларнинг интуитив ғоялари даражасида ҳисобга олинади. Таълим жараёнида компютердан фойдаланиш билан боғлиқ учта муаммо гуруҳини ажратиш мақсадга мувЎзлаштиришиқ кўринади: биринчиси ўқитиш назариясига, иккинчиси компютерни ўрганиш технологиясига, учинчиси ўқув дастурларини лойиҳалашга тегишли.
И.В. Роберт: "... Замонавий ахборот технологиялари компютерда ўқитиш усуллари ва консепцияларини яратиш учун янги туртки берди - таълим дастурларини ишлаб чиқишдан конструктивизмнинг педагогик назариясигача." Компютер бошқа янги усул билан алмаштириб бўлмайдиган бундай янги услубий имкониятларни тақдим этади. Ушбу воситалар ноанъанавий техникани келтириб чиқаради ", унинг ядроси ахборот модели. Ахборот модели билан услубий иш моделни ўрганиш сифатида тақдим этилади. Ушбу тадқиқот сифатида ҳамкорлик амалга оширилади: "ўқув дастури - ўқувчи".
«Ахборот модели жуда самарали ва самарали ўқитиш воситасидир. Бундан ташқари, ушбу восита кўп даражали ваколатхонада: янги ахборот технологияларини лойиҳалаштиришнинг умумий стратегияси даражаси, аниқ ахборот моделларидан фойдаланишни асослаш даражаси, ахборот моделини яратиш даражаси, талабалар томонидан ахборот моделидан фойдаланиш бўйича кўрсатмалар даражаси, талабаларнинг модел тадқиқотлари натижаларини муҳокама қилиш даражаси »[В.М. Монкс].
ИТE дастурининг самарадорлигини шу тарзда баҳолаб, ўқитувчилар ўқувчиларнинг шаклланган билим, кўникма ва малакаларининг ҳақиқий ҳолати тўғрисида, ҳатто уларни эгаллаш жараёнлари тўғрисида тўлиқ маълумот ололмайдилар. Ушбу ёндашув ўқув жараёни самарадорлигининг миқдорий кўрсаткичларини аниқлашга имкон бермайди, улардан фойдаланиш ўзининг бир қатор афзалликлари ва хусусиятларига эга. Бундан ташқари, мутахассислар мураккаб математик аппаратга таянишга мойил бўлиб, бу ҳисоб-китобларни оғир ва амалда қўллашни қийинлаштиради. Шунга қарамай, сифат хусусиятларининг мавжудлиги нафақат муҳим, балки, албатта, зарурдир, чунки у таълим жараёнида ахборот технологияларидан фойдаланиш самарадорлигини баҳолаш ва ўқитишнинг объектив расмини олишга ёрдам беради. Бундай баҳолаш ёки қиёсий таҳлил жуда муҳимдир, чунки у йўналишларни танлаш, уларни ишлаб чиқиш ва амалга оширишда навигация қилишга ёрдам беради. Ахборот технологияларидан кенг фойдаланиш асосида ўқув жараёнини ахборотлаштиришнинг долзарб эҳтиёжи ва ўқув дастурлари сифатини баҳолаш аппарати ривожланмаганлиги ва улардан таълим жараёнида фойдаланиш самарадорлиги ўртасида объектив шаклланган қарама-қаршилик мавжуд.
Юқоридагиларга асосланиб, биз тадқиқот муаммосини шакллантирамиз: таълим жараёни самарадорлигини ошириш мақсадида ўқув дастурий таъминотининг сифатини баҳолаш.
Қабул қилинган муаммо асосида ўрганиш объекти, мавзуси ва мақсадини аниқлаш мумкин.
Тадқиқот объекти - бу ўқитишнинг ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда ўқув жараёни.
Тадқиқот предмети - бу дастурий таъминот.
Тадқиқотнинг мақсади - ўқитиш дастурий таъминотининг сифатини ва улардан таълим жараёнида фойдаланиш самарадорлигини баҳолаш усулларини ишлаб чиқиш.
Мақсад, объект ва мавзу тадқиқотнинг гипотезасини шакллантиришга имкон берди. Тадқиқот гипотезаси ўқув технологияларида ахборот дастурий таъминотидан фойдаланиш самарадорлиги бир қатор муҳим омилларга боғлиқ деган тахминга асосланади:
1. Таълим дастурларининг сифат кўрсаткичлари, уларнинг дастурий таъминотини ва дастурий таъминотини, методик (шу жумладан дидактик) асослилиги ва қўллаб-қувватланишини, фойдаланишда психологик ва эргономик қулайлигини ҳисобга олган ҳолда, унинг кўрсаткичлари билан ифодаланади.
2. Таълим маълумотлари (хусусан, компютер, дастурий таъминот) воситаларининг маълум бир таълим технологиясига мувЎзлаштиришиқлигини баҳолаш учун фойдаланувчи томонидан қўлланиладиган методологиянинг мавжудлиги.
3. Фойдаланувчининг маълум бир мавзу, фан бўйича ўқитишда ахборот дастурларидан фойдаланиш самарадорлигини аниқлаш қобилияти.
Белгиланган мақсадга мувЎзлаштиришиқ, тадқиқот вазифалари қуйидагича шакллантирилади:
• ўқитиш дастурий таъминотига нисбатан тизим таҳлилидан фойдаланишни асослаш;
• "Таълим дастурлари сифатининг анализатори" ахборот тизимининг таркибий диаграммасини ишлаб чиқиш;
• ўқув дастурлари сифати кўрсаткичларини тизимлаштириш;
• ўқув дастурини баҳолаш усулларини ишлаб чиқиш;
• таълим жараёнида ўқув дастурларидан фойдаланишнинг дидактик самарадорлигини баҳолаш мезонларини танлаш ва асослаш.
Тадқиқотнинг методологик асоси - бу ўрганилаётган педагогик фактлар ва ҳодисаларнинг ажралмас хусусиятларини излаш ва топишга асосланган тизимли ёндашув, шахсга йўналтирилган ва ўқув жараёнига шахс-фаолият ёндашуви, умумий ва касб-ҳунар таълими мазмунини шакллантириш назарияси.
Тадқиқот усуллари. Тадқиқот жараёнида қуйидаги услублар гуруҳлари ишлатилган: назарий (адабиётларни таҳлил қилиш, қидирув ишларининг турли босқичларида уларга эришиш учун натижалар ва жараёнларни лойиҳалаш ва ҳк); эмпирик (анкеталар, суҳбатлар, суҳбатлар, эксперт баҳоси, педагогик ҳужжатларни ўрганиш).
Тадқиқотнинг асосий босқичлари.
Биринчи босқич (2000-2001) изланишдир. Ушбу босқичда тадқиқот муаммосини танлаш ва шакллантириш амалга оширилди, тадқиқотнинг асосий контсептуал ғоялари, унинг устувор вазифалари ва йўналишлари аниқланди; тадқиқот муаммоси бўйича адабиётларни таҳлил қилиш амалга оширилди.
Иккинчи босқич (2001-2002) таҳлилий ҳисобланади. Ушбу босқичда аниқловчи эксперимент ўтказилди, таълим дастурлари сифатини баҳолаш мезонлари шакллантирилди, уларнинг мазмунини баҳолаш ва дидактик қўллаб-қувватлаш усуллари ишлаб чиқилди.
Учинчи босқич (2002-2003) экспериментал. Тавсия этилган усулларни синаб кўриш учун экспериментал ишлар олиб борилди. Тадқиқот материаллари умумлаштирилди ва тизимлаштирилди, унинг натижаларини амалиётга татбиқ этиш бўйича хулосалар ва тавсиялар шакллантирилди, диссертация тадқиқотлари расмийлаштирилди.
Таълим вазифалари
(умумий маданий қадриятларни ривожлантириш, ўзлаштириш ва ўзлаштириш, шахснинг ижобий хусусиятларини шакллантиришга қаратилган).
Уларнинг ўзгарувчанлиги ва мазмуни дарс турига, машғулот босқичига боғлиқ.
1. Ташкилий
2. Назарий
3. Амалий
4. Якуний
Дарс босқичлари ҳақида гапирганда - бу дарснинг "ташқи қобиғи", энди эса "ички таркиб" га эътибор қаратамиз.
1.1. Дарсни ташкил этиш
Дарснинг дастлабки 10-15 дақиқаси бир қатор ташкилий ҳаракатларни бажаришга бағишланиши керак:
• Болалар тўплами
• уларни дарсга тайёрлаш
• Талабалар учун иш жойларини тайёрлаш.
Ўқитувчи барча болалар билан саломлашиши, иложи бўлса, уларнинг ҳар бири мактабдаги ва уйдаги ишларини сўраши керак. Кейин сиз иш муҳитини яратишингиз керак, болаларни дарс давомида самарали фаолиятга созлашингиз керак. Дарснинг жуда муҳим босқичи - "сафарбарлик старти". Сафарбарлик бошланишидан ташқари, дарснинг "сафарбарлик лаҳзалари" ҳам бўлиши мумкин (дарснинг ўртаси, охири).
"Мобилизация бошланиши" дарс мавзусини олдиндан билиши керак, агар "сафарбар бошланиши" орқали биз дарс мавзусини номласак - бу жуда зўр!
Ташкилий қисм дарс мавзусини эълон қилиш ва ўқув вазифаларини белгилаш билан якунланади.
1. 2. Дарснинг назарий қисми
Дарснинг назарий қисми қуйидаги элементларни ўз ичига олади:
• дарс мавзуси бўйича тарихий маълумотларни тақдим этиш;
• Амалий иш объектини оғзаки тавсифи (унинг тарихий ва амалий мақсадларини очиб бериш, ушбу фаолиятнинг бошқа элементлари билан ўзаро боғлиқлиги);
• дарс мавзуси бўйича махсус атамаларни тушунтириш;
• Амалий ишларни бажаришнинг асосий техникалари ва уларнинг кетма-кетлигини тавсифлаш ва намойиш қилиш (амалга ошириш технологияси);
• хавфсизлик қоидалари.
Дарснинг назарий қисми 25-30 дақиқадан ошмаслиги керак, шунинг учун ўқитувчи диққат билан ўйлаб, назарий материални тақдим этишнинг мазмуни ва усулларини танлаши керак.
Сиз дарснинг назарий қисмини иложи борича мазмунли ва шиддатли қилишингиз мумкин:
• визуал ва тарқатма материаллардан фойдаланиш;
• ўқитишнинг техник воситаларидан фойдаланиш;
• болалар уюшмаси ўқувчиларини назарий материалларни тайёрлаш ва тақдим этишга жалб қилиш (ўқишнинг иккинчи йилидан бошлаб);
• ўйинларни ўқитиш усулларидан фойдаланиш.
1.3.Дарснинг амалий қисми
Ўқитувчи амалий ишларни маълум босқичларга ажратиши керак, уларнинг ҳар бири кетма-кет бажарилади ва ишнинг тугаган турини акс эттиради.
Кейинги босқич - махсус адабиётларни танлаш, тарқатма материаллар, иш услублари учун энг оқилона ва техник қоидаларни танлаш ва муҳокама қилиш.
Коллектив ишларни бажаришда ўқитувчи ишнинг айрим қисмларини талабалар ўртасида тақсимлайди ва улар бир-бири билан қандай муносабатда бўлишларини белгилайди.
Кейин болалар амалий ишларни бажаришни бошлайдилар ва ўқитувчи уларнинг фаолиятини назорат қилади, ёрдам беради ва маслаҳат беради, ишнинг ҳар бир босқичининг хулосасини ва тўғрилигини текширади.
Амалий ишларнинг мазмунини танлашда ўқитувчи қуйидагиларни ҳисобга олиш керак:
• болаларнинг ёши;
• ўқув жараёнининг календар даври;
• ўқув йили мавзуси;
• болаларнинг тайёргарлик даражаси;
• ушбу ижодий фаолият туридаги сўнгги замонавий тендентсиялар.
Амалий ишни бажаришда қуйидаги қоидалар жуда муҳимдир:
ü бошланган ҳар бир ишни охирига этказиш;
ü "ташқи тугатиш" нинг мажбурий хусусияти (яъни амалий ишни уни намойиш этишга имкон берадиган даражага этказиш);
ü Болаларнинг ўзларининг ижодий фаолияти натижаларини кўрсатишга интилишини рағбатлантириш.
1. 4. Дарснинг охири (охирги 15 - 20 дақиқа)
Дарс тугашидан бир неча дақиқа олдин ўқитувчи болаларни бу ҳақда огоҳлантириши керак.
Дарсни якунлаш қуйидагиларни ўз ичига олади.
• амалий иш натижаларини сарҳисоб қилиш;
• ўқув материалини бирлаштириш;
• уй вазифасини тушунтириш;
• навбатчиликни ташкил этиш (агар керак бўлса).
Кейин ўқитувчи болалар билан хайрлашиб, кейинги учрашув кунини ва вақтини эслатади.
Болалар учун қўшимча таълимдаги уй вазифаларининг хусусиятлари:
• унинг мавжудлиги ва амалга оширилишининг ихтиёрийлиги;
• ижодий характер;
• уйда мустақил ишлаш учун фақат ўқитувчи томонидан доимий назоратни ва мураккаб техник усулларни ўзлаштиришни талаб қилмайдиган босқичлар (иш турлари) берилган.
Тақдим этилган тузилиш тахминий, яъни. ихтиёрий. Ўқув машғулотларини ташкил қилишнинг мумкин бўлган вариантлари:
1. фаолиятнинг кетма-кет ўзгариши, уларнинг ҳар бири ижодий ва амалий машғулотлар элементларини ўз ичига олади;
2. маълум назарий билимларни ўз ичига олган ҳолда амалий ишларни амалга ошириш;
3. фақат амалий ишларни бажариш (дала дарслари).
Ўқув машғулотларини тайёрлаш методикаси
Синф хонасида дарс тайёрлаш
Ўқитувчини дарсга олдиндан тайёрлаш қуйидагиларни ўз ичига олади.
1. дарс мавзусини аниқлаш;
2. дарснинг умумий жараёни тўғрисида фикр юритиш;
3. дарснинг назарий қисми мазмунини ўйлаш ва танлаш;
4. болаларни назарий ўқитиш усулларини ўйлаш ва танлаш;
5. дарс мавзуси бўйича ўқув материалларини танлаш;
6. амалий ишларни бажариш;
7. дарс режасини тузиш (агар керак бўлса).
Дарсни бошлашдан олдин уни тайёрлашга қуйидагилар киради:
• ўқитувчининг дарсга бошланишидан 10 минутдан кечиктирмасдан келиши;
• ўқув хонасини шамоллатиш;
• дарс учун ўқув материалларини тайёрлаш;
• дарс учун зарур бўлган материаллар ва воситаларни текшириш ва тайёрлаш. Операцион мавзулар одатда талабалар учун жуда кўп миқдордаги янги операциялар турларини ва ишлаш усулларини ўз ичига олганлиги сабабли (бу усуллар кўпинча мураккаблиги билан бир қаторда техникаси жиҳатидан ҳам сезиларли даражада фарқ қилади), керак бўлганда кириш кўрсатмалари ва топшириқларини бирлаштириш тавсия этилади. Одатда ушбу комбинациянинг бундай усуллари қўлланилади:
1. Ҳолистик: барча усуллар бўйича кўрсатма берилади, сўнгра вазифалар бажарилади (усулларни ўзлаштириш осон);
2. Оддий кетма-кетлик: техникани қандай бажариш бўйича кўрсатмалар берилади, кейин талабалар ўз ишларини бажарадилар ва ҳк.;
3. Комплекс: биринчи навбатда, кўрсатма бир ҳил методлар бўйича, сўнгра талабаларга уларни амалга оширишда, сўнгра худди шу тартибда берилади (кўп миқдордаги ҳетерожен усулларни ўз ичига олган операцияларни ўрганишда фойдаланилади);
4. Тугалланмаган кетма-кетлик: кўрсатма фақат номаълум, янги усуллар учун бажарилади ва машқлар кетма-кет барча бажарилади (операциянинг бир қисми янги усулларнинг бир қисми бўлган тақдирдагина қўлланилади);
5. Прогрессив кетма-кетлик: аввал кўрсатма биринчи машғулотда, сўнгра тегишли вазифалар, сўнгра иккинчи усул бўйича кўрсатма ва топшириқлар берилади, шундан сўнг талабалар биринчи ва иккинчи техникани биргаликда машқ қиладилар. Кейин, худди шу тарзда, операцияда ишлатиладиган қолган техникаларни бажариш пайтида кўрсатма ва машқлар бажарилади.