Muhabbat qissa yetim

BOSH SIZ ODAM
N iso buvi eri o ‘lib, ikkita yosh qizi bilan qoldi. Ikki-uch 
kishi sovchi q o ‘yganda u, ikki bola bilan tinch turm ush qila 
olishini k o 'z oldiga keltirolm ay, rozilik berm agan edi, nim a 
b o ‘ldi-yu, usta A bdurahm on kishi qo'yganda darrov rozi b o ‘la 
qoldi. Bunga ham m a ham hayron qoldi. Bu t o ‘g ‘rida b a ’zilar: 
“ N iso buvi ilgariyam usta A bdurahm on bilan d on olishib 
yurar e k a n ...” degan gapni qilishdi, b a ’zilar: “ B echora nim a 
qilsin, ikkita bolasi bor, usta A bdurahm onning h am o ‘lgan 
xotinidan bitta o ‘g ‘li bor, vaqti kelganda tili qisqa b o ‘lmaydigan 
ish q ilib d i-d a ...” deyishdi.
A bdurahm on yuborgan sovchi N iso buviga shunday dedi: 
“ Sizda ikkita bola b o ‘lsa, u kishida bitta bola bor. Bularning 
yegan-ichgani qayoqqa b orar edi. B ular uch u n alohida qozon 
osilarm idi. Siz ham m asining onasi, u kishi - ota. U sta bolani 
ju d a yaxshi k o ‘rad ilar...”
O radan to'qqiz yil o ‘tdi. Bular to 'rt bola ko'rishdi. Bu to ‘qqiz 
yilning ikki-uch yiligina tinch o ‘tdi. Keyingi yillarda Niso buvi 
qizlari tufayli necha m arta q o ‘ydi-chiqdi b o ‘lib oldi.
N iso buvi p ich o q borib suyagiga tekkandan keyin qizlarini 
internatga berishni ham o ‘yladi. A m m o bu t o ‘g ‘rida ham er 
bilan m aslahatsiz bir ish qilishga q o 'rq d i. M aslahat qilganda 
usta A bdurahm on: “ H a, R oziq yam oqchining qizlari o ‘qib 
shahar so ‘rarm id i?..” deb urishib berdi.
Usta A bdurahm on qizlarni k o ‘p uradi. Bir kuni Niso buvi: 
“ U rsangiz o ‘sha d o ‘koningizga olib borib u rin g ” , deganida 
usta: “ H a, jo n in g achiydim i, blindan keyin m en urayotganda 
kulib turm asang uch taloqsan...” deb yubordi. S hundan keyin 
Niso buvi ko‘p m artalab “ kuldi” .
Usta A bdurahm on k o ‘pdan beri N iso buviga: “ M ehrini 
Faxriddinga qilamiz, deb yurar edi. Faxriddin erka o ‘sgan tantiq 
bola bo'lgani uchun Niso buvi: “ H a, ishqilib, ikkovining ham
boshi om on b o 'lsin ” , deb q o ‘ya qolar, bu “yo‘q ” degani edi.
152

---

Bir kuni ertalab nonushtadan keyin usta A bdurahm on: 
“ C horshanba kuni t o ‘y!” dedi-yu, ko‘chaga chiqdi-ketdi. Niso 
buvi rang-quti o ‘chib, devorga suyanganicha qola berdi.
T o ‘y o ‘tdi. N iso buvining endigi q a y g 'u s i M e h rin in g
b o ‘yida bo'lib qolishi, chunki F axriddindan uning b o ‘yida 
bo lishini sira xohlam as edi. Bir kuni u b e tin i q attiq qilib, 
kuyovga ochiq aytdi:
— Faxriddin, hali yoshsizlar. U c h -to ‘rt vil bolasiz yurish 
yaxshi. Shifokor shu ishlarni bilarm ikan?..
Faxriddin osilib turgan qalin pastki labini bir-ikki qimirlatib, 
bilagi bilan bum ini artib javob berdi:
— M en bilm asam , dadam biladilar-da!
— Q o 'y in g , q o ‘ying... D ad a n g izd a n s o ‘ram an g . U yat 
b o ‘ladi.
T um orlar, qaytarm a suvlari N iso buviga faqat tasalligina 
berdi, xolos.
M ehri ikkiqat...
Bola ikki oylik, uch oylik... besh oylik...
Niso buvi talvasaga tushib, o ‘zini qayoqqa urishini bilmas edi.
Q anday b o ls a ham bolani tushirish kerak. U M ehrini 
ko‘rpaga o'rab, yangi qilinavotgan kigizday yum alatdi; qorniga 
yostiq bilan urdi, ustiga chiqib o 'tird i; q o 'q q isd a n q attiq 
q o ‘rqitdi... Bularning hech qaysisi foyda berm adi.
Niso buvi qayerdandir yangi bir chora topib keldi, kim dir 
qorinni silash, b olani ezib yo‘q qilishni o ‘rgatgan.
Niso buvi besh kun deganda ishining natijasini k o 'rd i . 
O ltinchi kuni kechasi M ehri to ‘lg‘anib chiqdi. E rtalab ju d a 
yom on ahvolga tushdi: uyning u b o shidan bu boshigacha 
“d o d ” deb yumalaydi. U xuftongacha qolm aydigan ko‘rinardi. 
Niso buvining dam i ichida.
Faxriddin kaklikka suv quyayotib otasiga qarab qo'ydi.
— H a, o ‘g ‘lim , xafa b o ‘layotibsanm i?— dedi otasi.
— Y o ‘q ,— dedi Faxriddin c h o ‘zib.
— Xafa b o lin a . Aravaga odam yubordim . K asalxonaga 
yuboram iz. B o'lsa b o ‘lar, bo'lm asa xotinning u ru g ‘i H irotdan 
kelgan emas!
M ehri xuftonga yaqin kasalxonaga yuborildi. Faxriddin ikki 
soatdan keyin “ m eni kirgizm adi” deb qaytib keldi. N iso buvi 
kasalxonadan yarim kechasi kelib saharda yana ketdi.

---

M ehri kasalxonada u zoq yotib qoldi. U ndan faqat N iso 
buvi xabar olib tu ra r edi, b ir kuni kuyovini koyidi:
— Faxriddin, bir m artaba borib eshikdan “qalaysan” deb 
kelsangiz b o ‘lm aydim i?— dedi.
Faxriddin peshonasiga q o 'n g an pashshani ushlagani q o ‘l 
k o ‘ta ra r ekan:
— D adam chorshanba kuni borgin d e y a p tila r,- dedi.
C horshanba bozor kuni edi. Usta A bdurahm on Faxriddinga
ikki s o ‘m pul berdi.
— M a, y o ‘ldan m ay d a-ch u y d a ol. K irganingdan keyin 
a w a l so ‘ra, yengil b o ‘lsa “xayriyat” degin. Sening y o ‘qliging 
u c h u n uyda tu ra olm ayotibm an. Y om on b o i a r ekan degin.
Faxriddin y o ‘lda ketayotib negadir dam kular, dam burnini 
artib y o ‘talar edi.
Faxriddin b o zo rd an , otasi tayinlagancha, ikkita shirm oy 
n o n , yarim qad o q pista oldi. K asalxonaga borib, o ‘zi k o ‘rgan 
eshikica kirib ketayotganida, b itta xotin qaytardi — olib borib 
b ir kursiga o ‘tqizib q o ‘ydi. Shu bilan u xotin dom -daraksiz 
bo'lib ketdi. Iklti soatdan keyin yana biri keldi-yu, Faxriddinga 
indam ay, yana bir uyga kirib ketdi. Bir soat cham asi o ‘tgandan 
keyin yana biri chiqib, Faxriddinni imladi. Faxriddin kirganda 
M ehri endi uyqudan turgan ekan.
— E, h o ‘y!.. Y axshim isan... h o ‘y ! - dedi Faxriddin.
M ehri sekin:
— K e lin g ,— dedi.
— Y axshim isan...uyda sen yo‘q, dadam qiynalib qoldilar. 
Y om on b o 'la r ekan...
— K u n d a n -k u n b a tta r b o ‘lgan edim , olib tashlashdi... 
N a q o ‘layozdim ...
— X ayriyat.
— K o ‘rdim , boshi y o ‘q.
— IyeL — dedi Faxriddin og‘zini va ko‘zlarini katta ochib,— 
bolaning ham boshi b o ‘lmaydimi!.. D adam dan so‘ray-chi...
U n in g gaplariga qu lo q solib, rafto rin i k uzatib tu rg a n
ham shira:
— K a sa ln i to liq tirib q o ‘yasiz, bas!— d e d i va esh ik n i 
k o ‘rsatdi.
M ehri kasalxonadan chiq q an d an keyin N iso buvi ikkala 
qizi bilan bosh olib chiqib ketdi.