Муддат-20-10-2022

D
aromad samarasi (income effect) – iste’mol majmuasiga kiruvchi ne’matlardan birining narxi o’zgarishi natijasida hosil bo’lgan real daromad hisobidan iste’mol tarkibini o’zgarishi.
3.1. - rasm . Almashtirish va daromad samarasi
(X₁-X₂) – almashtirish samarasi
(X₃-X₂) – daromad samarasi
(X₃-X₁) – umumiy samara
(X₃-X₁) (X₂ – X₁) (X₃ – X₂)

Iste’molchining tanlovi masalasi
Iste’molchining naflik funksiyasi 2 ta tovar uchun berilgan U(X₁X₂), daromadi R bo’lsa va P₁ va P₂ – 1-2-tovar narxlari ma’lum bo’lganda iste’molchi 1-2-tovardan shunday X₁ va X₂ miqdorda sotib olsinki, ular iste’molchining naflik funksiyasini maksimal qiymatga erishishini ta’minlasin.
Masalaning matematik modelini yozamiz (Kobba-Duglas funksiyasidan foydalanamiz)

quyidagi byudjet chegaraviy sharti bajarilganda

Masalaning echimini yozamiz:

Bu erda ( ) iste’molchining optimal tovarlar majmuasini beradi.
Engel chiziqlari – iste’mol qilingan tovarlar miqdorini iste’molchi daromadining o’zgarishidan bog’liqligini ko’rsatuvchi chiziq.
Oliy kategoriyali tovar – daromad oshganda talab oshib ketadigan tovarlar.
Normal tovarlar – daromad oshganda talab oshadigan tovarlar.
Past kategoriyali tovarlar – daromad oshganda talab kamayadigan tovarlar.
Individual talabi-har bir iste‘molchining shaxsiy talabi.
SHaxsiy ehtiyoji qondirish darajasi va turmush farovonligi darajasi naflilik deyiladi. Naflilik funktsiyasi –iste‘molchining iste‘mol qilinadigan ne‘mat hajmi bilan u ushbu ne‘matni iste‘mol qilish natijasida oladigan naflilik darajasini ifodalang.

Tovar narxi, uning umumiy nafliligiga emas, chekli naflili bilan belgilanadi.
CHekli naflilik – bu biror ne‘matdan qo’shimcha bir birlik iste‘mol qilish natijasida iste‘molchi tomonidan olinadigan qo’shimchalar.

X1 = - ne‘mat miqdori

MI = - ne‘mat bo’yicha ikki naflilik

CHekli naflilikning kamayish qonuni – har bir ne‘matdan har bir birlik qo’shimcha iste‘mol oldingisiga nisbatan kamroq naf beradi.

matematik tilda bu naflilik funktsiyasining ikkinchi tartibi xosilasi noldan kichik degani.

Befarqlik egri chizig’i-bu iste‘molchi uchun bir xil naf beruvchi ne‘matlar kombinatsiyalarini ifodalaydi.
Byudjet chizig’i – bu moddiy ne‘mat bilan narx va iste‘molchi daromadiga bog’liqlikni ifodalaydi.
Moddiy iste‘molchi iste‘moli iste‘molchi daromadida oshmasligi lozim.

Byudjet chegarasi tenglamasi bo’lib u grafikda quyidagicha:
Byudjet tenglamasi:

A nuqtada =0 bo’lsa bunda gа tеng bo’lаdi.
B nuqtada bo’ladi. Bunda
kattalik iste‘molchining x1 tovardan qo’shimcha bir-birlik sotib olish uchun qancha x2 tovardan voz kechishi mumkinligini ko’rsatadi.
CHekli almashtirish normasi-befarqlik egri chizig’ining x2 ne‘matning x1 ne‘mat bilan almashtirish normasini ifodalaydi, uni quyidagicha ifodalash mumkin.


bu funкцiya uzluкsiz bo’lgаndа;


funкцiyagа tеng bo’lаdi.
Boshqa tomondan chekli naflilik funktsiyasidan to’liq differentsiya olsak

bo’lganda uni quyidagicha yozishimiz mumkin.

Bu yerda
iste‘molchilik muvozanat sharti.

Naflilik funktsiyasi

Bundan chekli almashtirish normasiga ko’ra:

bu munosabatlar byudjet chizig’i tenglamasiga qo’yib talab funktsiyasini aniqlaymiz.