Муаммоли маруза матни молия фанидан

Шу муносабат билан Д.рикардо «солиқлар умуман буюк фандир» деган хулоса қилди. Солиққа тортиш ўсиши ёки ҳукумат ҳаражатларининг ортиши билан халқ истеъмоли камаядики, бу ҳолат ишлаб чиқаришда ўз салбий аксини топади. Шунинг учунҳукуматнинг вазифаси капитал жамғарилишини рағбатлантиришдир. Мамлакат келгуси ишлаб чиқаришини таъминлаш лозим бўлган фойда солиққа тортилмаслиги лозим деб таъкидлаган эди Д.Рикардо. шундай қилиб, классик буржуа сиёсий иқтисоди (А.Смит ва Д.Рикардо, уларнинг издошлари) умуман давлат харажатлари ва солиқларга нисбатан иқтисодий сиёсатнинг концепциясини аниқлаб берди. XVIII аср охири ва XIX аср бошларида қатор ва илғор давлатларнинг молиявий сиёсати янги синф – буржуа манфаатларини ифода этиб, давлатнинг мамлакат хўжалик ҳаётига аралашмаслик тамойилига асос солдилар.

XIX асрдаги ишлаб чиқаришнинг юқори суръатларда ривожланиши меҳант ва капитал ўртасидаги зиддиятларнинг кучайишига олиб келди. Ушбу даврда қатор иқтисодчиларнинг давлатнинг турли ижтимоий гурухлар манфаатларини ҳисобга олган ҳолда ўз сиёсатини бир мунча ҳаётга мослаштириш юзасидан талаб ва таклифлари юзага кела бошлади.

Инглиз олими Джон Стюарт Милль (1806-1873) мамлакатда ижтимоий тинчлик ва зиддиятларни юмшатиш мақсадида даромадларни тақсимлаш соҳасига қатор ўзгартиришлар киритиш лозимлиги ҳақидаги таклиф билан чиқди. У томонидан бойликни нисбатан тенг миқдорда тақсимлаш учун оқилона солиқ тизимнинг янги тамойиллари ишлаб чиқилди. Яшаш учун зарур бўлган даромадга тенг бўлган «солиқ олинмайдиган минимумни киритиш» ғояси ҳам айнан мазкур олимга тегишли эди.

Дж.С.Милль «Хизматларнинг солиқ назарияси»ни тўлиқ ишлаб чиқдики, унга кўра ҳар бир инсон давлат учун ўз даромадининг бир қисмини ундан олинаётган мадад чора-тадбирлари учун беришлари лозим. У солиқларни давлат харажатлари билан бевосита бирга ҳолда ўрганди ва улар ўртасида қатъий боғлиқликни ёритиб берди.

Ушбу ғояларни кейинчалик швед иқтисодчилари К.Виксель ва Э.Линдалар такомиллаштирдилар.

Бизнинг замонамиздаёқ мазкур назария америкалик олим П.Самуэльсон қарашларининг шаклланишига таъсир этдики, унинг фикрича, «солиқларнинг ўсиши давлат хизматларига бўлган эҳтиёжнинг ўсиши билан бирга бормоғи лозим».