Муаммоли маруза матни молия фанидан

IV. Иқтисодиётни бошқариш ва тартибга солишда молиядан фойдаланиш.
Мамлакат иқтисодиёти – мураккаб халқ хўжалик комплекси бўлиб, унинг барча соҳа ва тармоқлари ҳам бир текис ривожланмайди, чунки жамият эҳтиёжлари тез-тез ўзгарувчан бўлиб ишлаб чиқариш эса бу ўзгаларга мослашишга харакат қилади. Бунинг натижасида иқтисодиётда айрим тармоқлар ривожланишининг илгарилаб кетиши, айрим соҳа ва тармоқлар эса орқада қолиши мумкин. Ана шу номутаносибликларнинг бартараф этиш, бутун халқ хўжалиги комплексининг балансли ривожланишини таъминлаш иқтисодиётни бошқариш ва тартибга солиш орқали амалга оширилади. Бозор шароитида иқтисодиётни бошқариш ва тартибга солиш, аввало ўз-ўзини тартибга солиш ва бошқариш орқали амалга оширилади. Ўз-ўзини бошқариш:
- хўжалик юритувчи субъектларнинг эркинлигига;
- шерикларни ва улар билан бўладиган муносабатлар танлаш эркинлигига;
- ўз фаолияти усулидан мустақил фойдаланиш эркинлигига асосланади.
Ўз-ўзини бошқариш бозорнинг, шу жумладан молиявий бозорнинг амал қилиш билан таъминланади, лекин айрим ҳолларда ўз-ўзини бошқариш иқтисодиётни барқарорлаштиришга кучсизлик қилади ва иқтисодиётга давлатнинг аралашувини тақозо қилади.
Давлатнинг аралашуви қуйидагиларни ҳал қилиш учун зарур.
- йирик таркибий ўзгаришларни таъминлаш;
- иқтисодий ривожланишнинг самарали янги йўналишларини қўллаб-қувватлаш;
- ишлаб чиқариш ва ижтимоий инфратузилма объектларини ривожлантириш билан.
Давлатнинг молиявий усуллар ёрдамида иқтисодиётга аралашуви қуйидаги воситалар орқали амалга оширилади:
- давлат инвестициялари орқали;
- солиқлар орқали;
- бюджет сиёсати орқали;
- амортизация сиёсати орқали.
Бироқ, шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, давлатнинг иқтисодиётга аралашуви, айниқса, бозор шароитида маълум чегарага эга бўлиб, фақат қонун йўли билан амалга оширилиши керак.
Иқтисодиётни молиявий тартибга солишда молия тизимининг бўғин ва соҳалари:
- корхоналар молияси;
- суғурта ташкилотлари;
- давлат бюджети;
- бюджетдан ташқари фондлар иштирок этади.
Хўжалик ичидаги ва хўжаликлараро нисбатларни тартибга солишда асосан корхоналар молияси иштирок этади.
Давлатнинг бюджети эса тармоқлараро, ҳудудлараро, нисбатларни тартибга солишни таъминлайди.