Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

ИОН АЛМАШИНУВЧИ МАТЕРИАЛЛАР ЁРДАМИДА САНОАТ ОҚАВА 
СУВЛАРИНИ ОҒИР МЕТАЛЛ ИОНЛАРИДАН ТОЗАЛАШ 
1
Бабожонова Г.Қ., 
2
Инхонова А., 
2
Мухамедиев М.Г. 
1 
Чирчик Давлат Педагогика Институти 
2 
Ўзбекистон Миллий Университети 
e-mail: [e-mail] 
 
Бугунги кунда дунё аҳолисининг ўсиши, ривожланаётган саноат ва узоқ 
муддатли қурғоқчилик туфайли мавжуд сув ресурслари камайиб бормоқда. 
Ёқилғи ва энергетика саноати фаолияти туфайли ҳар йили 2,4 миллион 
тоннагача As, Cd, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb, Se, Со, V ва Zn каби элементлар тупроқ ва 
сув таркибига қўшилади. Мишяк, хром, никел, рух, қўрғошин ва симоб каби 
оғир металлар, заҳарли, консероген ва турғун табиати туфайли турли чучук сув 
ҳавзаларини асосий ифлослантирувчи моддалардир ҳисобланади. Айниқса Co
2+
, 
Cr
3+
, 
Cu
2+
, 
Ni
2+
, 
Pb
2+
, 
Zn
2+
каби ионларнинг бундай сувлардаги 
концентрацияларининг оширилиши атроф муҳитга зарарли таъсир кўрсатмоқда 
[1, 2]. 
Ион алмашинувчи моддалар оқава сувларни тозалаш ва оғир металларни 
ажратиб олишда ўзига ҳос ўрин тутади [3]. Ионитлар юқори самарадорлиги, 
арзонлиги, алмашиниш сиғими юқорилиги ва кимёвий ҳамда физик-механик 
барқарорлиги туфайли бошқа турдаги сорбентлардан афзалроқдир. Ион 
алмашиниш жараёнига рН, анионлар, ҳарорат, адсорбент ва сорбентнинг 
дастлабки концентрацияси ҳамда алоқа вақти каби омиллар таъсир қилади [1-
3]. Бу жараёнда эримайдиган қатрон оқава сувдан оғир металл ионларини ўзига 
бириктириб олиш ва шу каби зарядли бошқа ионларни чиқарганида қатроннинг 
ўзида ҳеч қандай структуравий ўзгариш кузатилмайди [3]. Ион алмашинадиган 
сорбентлар оғир металл ионларини йўқ қилиш ёки ажратиш учун оқава 
сувларни тозалашда яхши танловдир. 
Мазкур тадқиқот ишида маҳаллий хом ашёлар поливинилхлорид (ПВХ) ва 
тиокарбамид (тиомочевина) асосидаги янги ион алмашинувчи материалга 

---

383 
рангли металл ионлари сорбцияси ўрганилди ва ионитга металл ионларининг 
ютилиш қиймати Ni (II) 87 мг/г, Co (II) 128 мг/г ва Cu (II) 120 мг/г миқдорини 
ташкил этди. Бунга асосан ПВХ ва тиокарбамид асосида олинган анионитга 
металл ионларининг селектив ютилиши Ni (II) < Cu (II) < Co (II) қатор бўйича 
ортиб бориши аниқланди.