Жадвал 1.
Сирт фаол модданинг кўпик ҳосил қилиш қобилиятининг вақт, концентрация ва
температурага боғлиқ холда ўзгариши.
Т, К
м
ин
ут
СФМнинг сувли эритмасининг консентрацияси (С, %) /
Эритманинг купик ҳосил қилиш қобилияти (V, мл)
5
2.5
1.25
0.62
0.31
0.16
0,08
0,04
293
0
1
3
5
280
278
275
270
270
268
255
250
260
255
250
240
180
170
150
145
175
165
155
140
160
130
120
115
150
128
121
120
108
104
102
100
303
0
1
3
5
280
277
275
270
268
260
255
250
258
252
245
240
175
165
140
135
174
160
145
135
150
135
115
112
150
125
122
119
106
102
100
100
313
0
1
3
5
278
277
272
268
265
258
255
248
257
250
242
240
170
160
135
125
170
156
133
125
145
130
120
112
148
124
122
116
104
101
100
100
323
0
1
3
5
276
272
265
260
262
255
252
248
250
245
239
235
165
140
120
117
155
130
120
115
140
135
120
110
145
120
119
115
102
100
100
100
333
0
1
3
5
270
266
260
255
260
255
250
245
248
245
230
210
160
140
118
112
140
122
115
112
140
125
112
110
140
120
115
110
102
100
100
100
Фойдаланилган
адабиётлар
1. Adsorption and aggregation of Surfactants in Solution (2019) K.L.Mittal, Dinesh O. Shah,
724p.
2. Bhadani A, Hokyun J, Kafle A et al. (2020) Synthesis and properties of renewable
citronellol based biodegradable anionic surfactant. Colloid and Polymer Science 298:(11)1543-
1550.
3. Surfactants in Solution (1996) ed. A.K.Chattopadhyay, K.L.Mittal, 440 p.
4. Makhkamov R, Kim V, Aminov S, Sirazhiddinova D (1992) Correlation between the
structure of a carbohydrate substituent and the adsorption ability in a series of the derivatives of
hexylene-succinic acid. Kolloid Journal 54:(4)121-124.
5. Makhkamov R, Kim V, Aminov S, Sirazhiddinova D (1992) Correlation between the
aggregative stability of emulsions and the hydration of an emulsifier cation. Kolloid Journal
54:(4)118-120.
349
АРИЛ ГУРУҲ ВА АЗОТ САҚЛОВЧИ ИНГИБИТОРЛАРНИНГ ТУРЛИ
МУҲИТЛАРДАГИ ҲИМОЛАШ ДАРАЖАСИ
Олимов Б.Б., Ахмедов В.Н., Қудратов О.
Бухоро муҳандислик-технология институти Узбекистон, Бухоро. E-mail:
chemistry2927@mail.ru
voxid7@mail.ru
Аннотация:
ҳозирги
кунда
металл
ва
металл
композициялар
ишлатилмайдиган соҳанинг ўзи йўқ. Бироқ металлар коррозияси туфайли бу
соҳалар ҳар йили жуда катта иқтисодий зарар кўради. Бу каби зарарларни
олдини олиш бугунги куннинг долзарб муаммоларидан ҳисобланади. Турли хил
агрессив муҳитларга чидамли коррозия ингибиторларининг яратилиши ва
уларнинг хоссаларини ўрганиш илм-фан олдида турган муаммолардан биридир.
Мазкур мақолада нефть ва газни қазиб олиш ва қайта ишлашда бўладиган
кислотали коррозиядан ҳимоя қилувчи ингибиторларнинг турли муҳитлардаги
ҳимоялаш даражаси таҳлил қилинган.
Калит сўзлар: коррозия, ингибитор, ҳимоялаш даражаси, 15% хлорид
кислота эритмаси, метанал, ДЭА (диэтаноламин)
Металллар коррозияси уларнинг ўзига хос хусусиятларининг йўқолиши
яъни оксидланган ҳолатга ўтиши натижасида уларнинг емирилишига олиб
келадиган кимёвий жараён ҳисобланади. Нефть ва газ саноатида коррозиядан
ҳимоя қилиш мақсадида турли усуллар билан бир қаторда коррозия
ингибиторларидан кенг фойдаланилади [1].
Коррозия ингибиторларининг ҳимоя қилиши, одатда, металл сиртида
бўладиган адсорбция туфайли металл ҳолатининг ўзгариши ёки металл ионлари
билан ингибиторнинг ўзаро таъсири туфайли эритмага ўтиши қийин бўлган
моддаларнинг ҳосил бўлиши билан боғлиқ. Коррозиянинг секинлашиши
металлнинг фаол сирт юзасининг камайиши ва коррозия жараёнини
чеклайдиган электрокимёвий реакцияларининг активланиш энергиясининг
ўзгариши натижасида юзага келади [2].
Айни мақсадни амалга ошириш мақсадида прил винил эфирларни
маҳаллий хомашё ҳисобланган: метанал ва ДЭА (диэтаноламин) билан
аминометилланди. Синтезланган янги модда ўзида бир қанча кислород ва азот
каби донор атомларни сақлайди. Бу донор атомлар кислоталар таъсида
оксидланган темир иони билан сувда ва бошқа эритувчиларда қийин эрийдиган
комплексларни ҳосил қилишда қатнашади. Ҳарорат металлнинг коррозияланиш
тезлигига катта таъсир кўрсатади ва унинг ўзгариши ингибиторнинг
адсорбцияланиш механизмини ўрганиш ҳамда аниқлаш учун фойдали
воситалардан биридир [3; 4]. Маълумки, ҳароратнинг таъсири жуда мураккаб
жараён, бироқ у термодинамик адсорбция ва кинетик коррозия параметрларини
ҳисоблашга имкон беради, у эса текшириладиган ингибиторнинг адсорбиланиш
турини аниқлашга ёрдам кўрсатимкон беради. Янги турдаги ингибиторнинг
ҳимояланиш даражасини аниқлаш мақсадида лаборатория шароитида турли
350
тажрибалар амалга оширилди. Ингибиторнинг ингибирлаш хусусиятининг
турли динамик шароитларда ўзгариши таҳлил қилинди (1-жадвал).
Do'stlaringiz bilan baham: |