|
2-Naftol sintezi.
Uch ogʻizli kolbaga 6 ml suv solib 65 g natriy gidroksid
eritiladi va 260-280°C da 2-naftalinsulfon kislotasining natriy tuzidan 23 g solib asta-
sekinlik bilan yaxshilab aralashtiriladi. Tuz qoʻshilgandan soʻng, harorat 325°C ga
koʻtariladi va yana 30-45 daqiqa davomida qizdiriladi. Olingan eritma metal idishga
quyilib, sovitiladi va ustiga 130-160 ml suv solib qizdirilganda eriydi. Soʻngra eritma
konsentrlangan xlorid kislota bilan kislotali muhit oʻlguncha neytrallandi. Eritma
sovutgandan keyin 2-naftol choʻkmaga tushadi. Olingan geterogen aralashma vakum
yordamida tozalandi. Ushbu reaksiya natijasida 2-naftol 52% unum bilan hosil oʻldi.
Xulosa
. Respulikamizda mavjud kimyo sanoati chiqindilari asosida β
-
naftol
olish mumkinligi koʻrsatildi. β
-
Naftol sintezi va texnologiyasini ishlab chiqish
oʻyicha tadqiqotlar davom ettirilmoqda.
Adabiyotlar
1. Чукичева И.Ю., Шумова О.А., Кучин А.В. Алкилирование 2-нафтола терпенами с
использованием алюминийсодержащих соединений. Часть 2. Алкилирование 2-нафтола β-
пиненом // Бутлеровские сообщения. 2011. Т. 26. № 12. С. 1-5.
2. Махсумов А.Г., Валеева Н.Г. Синтез нового красителя для диацетатных волокон и
пластмасс. РНТК “Актуальные проблемы химии и технологии целлюлозы и её производных”
Посв.80-летию член-корр. Российской академии естественных наук, академику Казахской
АН Рахмонбердиева Г.Р. Ташкент, ТХТИ, 2018, 15-17 мая. С.104-105.
3. Технологические схемы производств органических веществ: Учеб. пособие/ Ю.Г.
Воробьёв; Иван. гос. хим. - технол.университет; 2000 - 102 с.
326
SANOAT KORXONALARINING OQAVA SUVLARINI OGʻIR METALL
BIRIKMALARIDAN TOZALASH
Umirov F.E., Tagaev I.A., Vaxobov J.V.
Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti
E-mail: umirov3@yandex.ru
E-mail: vakhobovjavohira@gmail.com
Bugungi kunda atrof-muhitni antropogen ta’sirlardan himoya qilishga dunyo
miqyosida katta e’tibor berilmoqda. Sanoatning, shu jumladan, kimyo sanoatining
izchil rivojlanishi, xomashyo qazib olishning koʻpayishi, ishlab chiqarish
korxonalarining keskin ortib borishi atrof-muhitga juda koʻplab chiqindilar
tashlanishiga sabab boʻlmoqda. XX asr oxiriga kelib Yer yuzida yiliga 3,5 mlrd. t.
neft, 5,5 mlrd. t. koʻmir, 2,5 mlrd. t. metan, 3 mlrd. m
3
yo gʻoch ishlatilgan.
Chiqindilarning asosiy qismi xomashyo yetkazib beruvchi mamlakatlarda yigʻilib
qoladi. Koʻp chiqindi chiqaruvchi sohalar (temir, aluminiy eritish) asosan kam
rivojlangan mamlakatlarga toʻgʻri keladi. Chiqindilar orasida eng xavflisi radioaktiv
moddalar chiqindilaridir.
Hozirgi kunda butun dunyoda juda koʻp miqdordagi maishiy, qishloq xoʻjaligi
va sanoat chiqindi suvlari atrof muhitga tashlanmoqda. Atrof muhitga tashlangan
chiqindi suvlarni mexanik va biologik qayta ishlash asosiy muammolardan biri
hisoblanadi. Shu jumladan, sanoat chiqindi suvlari ham atrof muhitga, ekologiyaga
salbiy ta’sir koʻrsatib kelmoqda. Sanoat chiqindi suvlari qishloq xoʻjaligi uchun
yaroqsiz hisoblanadi. Sababi sanoat chiqindi suvlari tarkibida inson salomatligiga
xavf tu gʻdiruvchi kimyoviy moddalar, xususan sulfatlar, ogʻir metallar va radioaktiv
moddalar boʻladi.
Sanoatning koʻpgina tarmoqlarida simob, xrom, kadmiy, rux, qoʻr gʻoshin, mis,
nikel, mishyakning turli birikmalari va boshqa moddalar qayta ishlanadi yoki
qoʻllaniladi. Buning natijasida oqava suvlar ularning qoldiqlari bilan ifloslanadi.
Oqava suv tarkibidan bu moddalarni ajratib olishda tozalashning absorbentli-reagent
usulini koʻproq ishlatish mumkin. Bu usul yordamida oqava suvlarga turli asosli
tabiatga ega boʻlgan reagentlarni qoʻshib, oqava suv tarkibidagi eriydigan moddalarni
erimaydigan holatga oʻtkaizb, ularni choʻkma koʻrinishida suv tarkibidan ajratiladi.
Oqava suv tarkibidagi ogʻir metall ionlarini ajratib olishda reagentlar sifatida
kalsiy gidroksid Ca(OH)
2
, natriy gidroksid NaOH, natriy karbonat Na
2
CO
3
, natriy
sulfid Na
2
S, turli chiqindilar, masalan, tarkibida (%) CaO - 51,5; MgO - 9,8; SiO
2
-
27,7; Cr
2
O
3
- 4,18; Al
2
O
3
- 7,9; FeO - 0,78 boʻlgan ferroxrom shlakini ham qoʻllash
mumkin.
Bu reagentlar ichida kalsiy gidroksiddan foydalanish samarali hisoblanadi.
Metallarni choʻktirish gidroksid koʻrinishida olib boriladi. Bunda jarayon pH i har xil
boʻlishi mumkin.
Turli metallar gidroksidlarining choʻkmaga tusha boshlashi va toʻliq choʻkishga
mos keluvchi pH qiymati metallarning xossasi, eritmadagi konsentratsiyasi,
temperatura va eritmadagi iflosliklar miqdoriga bogʻliq.
327
Oqava suvlarni mis ionlaridan tozalash uchun, ularni gidroksid yoki
gidroksidkarbonat koʻrinishida choʻktirish mumkin. Bunda quyidagicha reaksiya
boradi:
Cu
2+
+ 2OH
-
→ Cu(OH)
2
, 2Cu
2+
+ 2OH
-
+ CO
3
2-
→ (CuOH)
2
CO
3
↓ Mis
gidroksilarini choʻkishini pH=5,3 boʻlganda kuzatish mumkin.
Oqava suvlardagi mis ionlarini kaliy ferrosianidi yordamida ham choʻktirish
mumkin.
Xulosa qilib aytganda oqova suvlarni ogʻir metall ionlaridan reagent usulida
tozalash sanoat korxonlari uchun eng maqbul usullardan biri hisoblanadi. Bu esa bir
vaqtning oʻzida suvning yumshatilishi ham amalga oshadi, bu esa suvni aylanma suv
ta’minotida ishlatish imkonini beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
