Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

Thermopsis
alterniflora y
er ustki qismidan quyidagi alkaloidlar 
olingan:sitizin, paxikarpin, p-metilsitizin, termopsin, alteramin, dimetamin,anagirin, 
argentin, argentamin. Urugʻlarida sitizin, paxikarpin,termopsin alkaloidlari 
mavjudligini aytib oʻtganlar. Xujaev D. va Xolmatov X.X. lar esa kolleksiyadagi 
dorivor oʻsimliklarni madaniy holda oʻstirish va ularga qoʻllaniladigan agrotexnik 
tadbirlari ustida ilmiy ish olib bordilar 

---

169 
Oʻsimlikning nomi. Lantsetsimon termopsis (Nishtarsimon afsonak) (Termopsis 
lansetnыy) - Thermopsis lanceolata R. Br. Oilasi. Dukkakdoshlar Lantsetsimon 
termopsis koʻp yillik, boʻyi 10 - 40 sm ga yetadigan oʻt oʻsimlik. Ildizpoyasi uzun, 
kam ildizli boʻlib, undan tik oʻsuvchi, shoxlanmagan yoki kam shoxlangan bir nechta 
poya oʻsib chiqadi. 
Oʻsimlikning tavsifi. Thermopsidis dolichocarpa ketma-ket gulli afsonak - 
dukkaklilar oilasining koʻp yillik oʻtlari, filamentli tarvaqaylab ketgan ildizlari, 
uzunligi 2,5-3,5 m gacha, kuchli koʻp boshli ildizpoyalari va ildizpoyalari tizimi bilan 
yangi havo kurtaklari paydo boʻladi. 
Kimyoviy tarkibi 
Thermopsis alterniflora
oʻsimligini tarkibidagi flavonidlarni kimyoviy tuzilishi 
va biologik faolligini aniqlashda Oʻsimlik moddalari kimyosi instituti olimlari:G.K. 
Nikonov va N.SH. Kattaev, M.P. YUldashev, E.X. Batirov, V.N. Sыrov va 
Z.A.Xushbaktovalar oʻz hissasalarini qoʻshgan. [1] Oʻsimlikning er ustki tarkibida 
0,5 - 3,6 % alkaloid boʻladi. Termopsis, gomotermopsin, metiltsitizin, paxikarpin, 
sitizin, anagirinlar oʻsimlikning asosiy alkaloidlaridan hisoblanadi. Oʻsimlikning 
urugʻida 0,6% gacha sitizin alkaloidi bor. Sitizin (C11H14N2O), suyuqlanish harorati 
155oS ga ega alkaloid boʻlib, 99,0% dan kam boʻlmagan tozalikka ega individual 
kristall modda, tibbiyot amaliyotida nafas analeptigi sifatida qoʻllaniladi. [2] 
Mahsulot tarkibida alkaloidlardan tashqari saponinlar, oshlovchi va shilliq moddalar, 
efir moyi, 285 mg% askorbin kislota hamda termopsilantsin glikozidi bor. 
Ishlatilishi.
Termopsis oʻsimligidan tayyorlangan damlama (1:400) balgʻam 
koʻchiruvchi, sitizin alkaloidi esa nafas markazini qoʻzgʻatuvchi va qon bosimini 
koʻtaruvchi dori sifatida qoʻllaniladi.