Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

Rasm 1. 
Qoʻyilgan maqsadga muvofiq quyidagi vazifalar hal qilinmoqda: 
- turli xil tabiatli NH
2
birikmalar bilan gossipolning hosilalarini sintez qilish va 
ularning suvda eruvchan komplekslarini olish; 
- fizik-kimyoviy hossalarini oʻrganish; 
- tuzilish xususiyatlarini UB-, IQ-spektrometrik tahlili amalga oshirilmoqda. 
Gossipol hosilalarining komplekslarini olishda suvsizlantirilgan toza organik 
erituvchilaridan foydalanildi, reaksiya sharoiti xona haroratida magnit aralashtirgish 
yordamida olib borildi. 
Olingan komplekslar yorqin rangli, kukunsimon, biroz oʻziga xos spetsifik xidga 
ega birikmalar boʻlib, suvda yaxshi eriydi. 
Ilmiy-tadqiqot ishlari davom etmoqda. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. N.I.Baram, A. I.Ismailov. Chemistry of Natural Compounds. 29, 275 (1993). 
2. N.I.Baram, F.G.Kamaev, Kh.L.Ziyaev, A.I.Ismailov, and K.Zh.Rezhepov. Chemistry of 
Natural Compounds. 36, 2 (2000). 

---

162 
3. N.I.Baram, A.I.Ismailov, Kh.L.Ziyaev, and K.Zh.Rezhepov. Chemistry of Natural 
Compounds. 40, 3 (2004). 
4. Машковский М.Д. Лекарственные средства. /Ташкент: Изд-во медицинской 
литературы: 1998. С. 325-329. С. 334-335. С. 362. 
5. Каримов М.М. Синтез полимерных комплексов антипротозойных диамидиновых 
соединений, их физико-химические и фармацевтические свойства.: Автореф. дис. канд. хим. 
наук.- Ташкент: 1989.- 24 с. 
6. Назаров М.Ш. Микрокапсулирование некоторых ветеринарных препаратов 
ацетилцеллюлозой и синтезированными функциональными полимерами.: Автореф. дис. 
канд. хим. наук.- Ташкент: 1990.-23 с. 
 
KARBAMID, FORMALDEGID VA DIFENILKARBAZON ASOSIDA 
OLINGAN XELAT HOSIL QILUVCHI POLIMER-IONITNI SEM ANALIZ 
TAHLILI 
Yulchiyeva M.G., Xudoyberdiyev B.B., 
Termiz muhandislik-texnologiya instituti. 
E-mail:[e-mail] 
Texnika va ishlab chiqarish rivojlangan bugungi davrda, Respublikamizda 
metallarni qayta ishlash korxonalaridan chiqayotgan
 
oqava suvlar tarkibidagi ogʻir 
metallarni eritmalardan tozalashda qoʻllaniladigan sorbentlar ishlab chiqarishga 
alohida e’tibor qaratilmoqda. 
Hozirda ion almashinuvchi, kompleks hosil qiluvchi polimerlar va polimer 
matritsalarning katta assortimenti ishlab chiqilgan. Ma’lumki, bu kabi ionitlarni 
olishning 
sanoat 
usullari 
turli 
funksional 
guruh 
tutgan 
monomerlarni 
polikondensatsiyalash, polimerlash va sopolimerlash hisoblanadi [1]. Maqolada 
karbamid, formaldegid va 2-aminopentandioik kislota [4], 2,4-dinitrofenilgidrazin [3] 
va fenolsulfoftalein kislotasi [2] asosida xelatlovchi sorbent sintezi oʻrganilgan. Hosil 
boʻlgan xelat sorbent xossalariga boshlangʻich moddalarning harorati va molyar 
nisbatlarining ta’siri oʻrganildi. 
Karbomid, formaldegid va difenilkarbazon (KFDFK) asosida olingan helat hosil 
qiluvchi polimer -ionitning mikroskopik tuzilishi skaner elektron mikroskop (SEM) 
yordamida oʻrganilgan (foto, elementar tahlil). 250 mkm qalinlikda olingan (1-
2rasm). 
Rasmlar tasviridan koʻrinib turibdiki, olingan polimer ionit gʻovak tuzilishiga 
ega boʻlib, ularning sirtida mikrogʻovaklar mavjud. Bundan koʻrinadiki hosil boʻlgan 
polimer ionitning sorbsion qobiliyati ancha yuqori ekanligini koʻrsatadi. Quyidagi 
rasmda KFDFK polimer ionining elektron mikroskopini skanerlash natijalari 
koʻrsatilgan. Tadqiqot natijalariga koʻra, KFDFK (karbamid, formaldegid va 
difenilkarbazon) asosida olingan kompleks hosil qiluvchi ionitning skanerlangan 
elektron mikroskopik tahlili.