Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

АРАМАТИК УГЛЕВОДОРОДЛАР АСОСИДА ОЛИНГАН ЯНГИ СИРТ 
ФАОЛ МОДДАНИНГ КЎПИК ҲОСИЛ ҚИЛИШ ҚОБИЛИЯТИ 
Саидкулов Ф.Р., МаҳкамовР.Р., Курбанбаева А.Э. 
Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Умумий ва ноорганик кимё институти. 
e-mail: [e-mail] 
 
Бугунги кунда Ўзбекистон Республикасини иқтисодий ривожланишининг 
асосий йўналишларидан бири бу табиий бойликларни ўзлаштириш ва қайта 
ишлаш технологияларини ривожлантириш, улардан комплекс фойдаланиш ва 
маҳаллий хомашёлар асосида рақобатбардош, импорт ўрнини босувчи ва 
экспортга йўналтирилган маҳсулотларни яратиш ҳисобланади. Шундан келиб 
чикган холда махаллий хом ашёлар асосида янги сирт фаол моддалар (СФМ) 
олиш ва уларни турли сохаларда ишлатиш йўлларини топиш жуда хам долзарб 
масалалардан биридир. Олдинги олиб борилган илмий текшириш ишларидан 
маълумки, углевадародлар асосида олинган сирт фаол моддалар арзон ва жуда 
кенг ишлатилиш сохасига эгадир. Шундан келиб чиққан холда биз маҳаллий 
хом-ашё бўлган араматик углеводородлар асосида янги СФМ синтез қилдик. 
Янги олинган СФМнинг ишлатиш сохалари ва йўлларини аниқлаш максадида 
унинг сувли эритмаларининг кўпик ҳосил қилиш қобилиятларини ўрганиб 
чиқдик. 
Янги олинган cирт фаол мадданинг кўпик ҳосил қилиш қобилияти 
эритманинг консентрациясига, вактга ва температурага боғлиқ холда 
ўрганилди. Сирт фаол модданинг сувли эритмаларини дастлаб 100 мл хажмда 
олинди ва 1 минут вақт давомида чайқатилди. Чайқатилгандан сўнг 1 минутда, 
3 минутда ва 5 минут вақт давомида кўпикнинг барқарорлиги кузатилди. 1-
жадвалда cирт фаол мадданинг кўпик ҳосил қилиш қобилиятининг эритманинг 
консентрациясига, вактга ва температурага боғлиқ холда ўзгариши 
келтирилган. Олинган натижаларга кўра (1-жадвал), СФМнинг 1,10-1,25 %ли 
сувли эритмаларидан бошлаб ҳосил бўлган кўпиклар яхши барқарорликни 
намоён қила бошлади ва СФМнинг 2,5 % дан баланд бўлган сувли эритмалари 
жуда хам юкори баркарорликкa эга бўлган кўпикларни ҳосил қилади. СФМнинг 
турли концентрацияли сувли эритмаларининг хар хил температурадаги кўпик 
ҳосил қилиш натижаларидан кўриниб турибдики, СФМнинг паст 
концентрацияли эритмаларидан юқори концентрацияли эритмаларига борган 
сари ҳосил бўлган кўпикнинг барқарорлиги ортганини кўришимиз мумкин. 
Олинган натижалардан шуни хам кўриш мумкинки, системадаги ҳароратнинг 
ортиши билан СФМ эритмасининг кўпик ҳосил қилиш қобилияти камайиши 
кузатилaди. 

---

348