Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

ORGANIK BOʻYOQLAR BILAN IMMOBILLANGAN SIO
2
-ZNO TARKIBLI 
NANOMATERIAL SINTEZ QILISH 
Mirzayev Sh.E., Samiev A.A., Xursandov J.M., Tashpulatov X.Sh., Nasimov A.M.
Samarqand davlat universiteti 
e-mail: [e-mail] 
 
Soʻngi yillarda ilgʻor va samarali materiallarga boʻlgan talabning ortishi bilan 
har xil shakl va boʻlchamdagi nanomateriallar sintez qilinmoqda. Bular orasida 
yarimoʻtkazgichli metall oksid nanostrukturalar oʻzlarining noyob elektron tuzilishi, 
metall, yarimoʻtkazgich yoki izolyatsion xususiyatlarini namoyish etishi tufayli 
koʻpchilik olimlarda katta qiziqish uygʻotmoqda [1]. Ular, shuningdek, qimmat 
metall nanomateriallarga nisbatan arzonroq narxga ega, juda yuqori sirt maydoni, 
yuqori sezuvchanlik va ularni osonlikcha sintez qilish mumkin. Ushbu barcha 
xossalar, kvant chegaralanish bilan birga ularni katalizatorlardan tortib, sensorlar, 
suvni zararsizlantirish vositalari, litiy-ionli batareyalar va boshqa elektron 
qurilmalardan energiyani konversiyalash va saqlash qurilmalarigacha keng qoʻllash 
imkonini beradi [2]. 
Ushbu ishda BCP indikatori bilan immobillangan SiO
2
-ZnO nanokompozit 
material zol-gel usulida hosil qilindi. Metall oksid prekursorlari sifatida TEOS va 
Zn(NO
3
)
2
∙6H
2
O dan foydalanildi. 
Jarayon quydagi tartibda (TEOS), H
2
O, C
2
H
5
OH va HCl larni 1: 4: 4: 0,15 mol 
nisbatida amalga oshirildi. Dastlab 4 ml TEOS, 4.2 ml C
2
H
5
OH va 1.3 ml H
2
O 30 
daqiqa davomida magnitli aylantirgichda 600 RPM (aylanish/daqiqa) da 
aralashtirildi, soʻngra gidroliz uchun HCl tomchilatib qoʻshildi va 1 soat davomida 
aralashtirildi. Soʻngra 2ml Zn(NO
3
)
2
∙6H
2
O ning oʻta toʻyingan eritmasidan 
tomchilatib qoʻshildi va magnitli aylantirgichda 2000 RPM (aylanish/daqiqa) da 2 
soat davomida aralashtirildi. BCP indikatorinining spirtdagi eritmasidan zol-gel 
jarayoniga 4-5 tomchi qoʻshdik va 1 soat davomida aralashtirildi. Zol-gel aralashmani 
gellanish uchun 1 sutka xona haroratida ogʻzi berk holatda qoldirildi. 
SiO
2
-ZnO@BCP aralashmani yotqizish uchun shisha plastinka atseton bilan 
yuvildi va keyin HF (5%) suvli eritmasi bilan ishlov berildi va quritildi. Quritilgan 
shisha plastinkaga namunalar “spin coating” usulida yotqizildi. 

---

315 
Hosil boʻlgan SiO
2
-ZnO@BCP tarkibli optik qatlamlar 24 soat davomida 70°C 
da quritish shkafida quritildi. Soʻngra optik qatlamlar mufel pechida 350°C da 2 soat 
davomida qizdirildi. 
Optik qatlamlarning fotokimyoviy xossalari oʻrganildi. Tarkibida SiO
2
, ZnO 
larning mavjudligi rentgen fluoressent spektrometrda isbotlandi. Olingan optik 
qatlamlar optik sensorlarning yangi avlodi uchun hizmat qiladi.