Муаммо ва ечимлар республика илмий-амалий конференция материаллари инновационные подходы в повышении

агробиология,агробиоценоз, 
агрогидрология, 
агроиқлим 
харитаси, 
агроиқлимий 
районлаштириш, агроиқлимшунослик, агроирригацион қатлам, агрокимё, агрокимё 
лабораторияси, агрокимё хизмати, агрокимёвий таҳлил, агрокимёвий харитаграмма, 
агромелиорация, 
агрометеорологик 
бюллетень, 
агрометеорологик 
йилнома, 

---

Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
80 
агрометеорологик мониторинг, агрометеорологик омиллар, агрометеорологик хизмат 
кўрсатиш, 
агрометеорология, 
агрометеорология,агрометеорология 
пости, 
агрометеорология станцияси, агроном, агрономик, агрономик рудалар, агрономия, 
агрономлик, агросаноат, агросаноат интеграцияси, агросаноат мажмуи, агротехник, 
агротехник ҳимоя усули, агротехник бракераж, агротехника, агротехнология, 
агротупроқ, 
агротупроқ 
районлаштириш, 
агроўрмон 
мелиорацияси, 
агрофизика, 
агрофирма, агрофон, агроэлектроника каби. Улардан бир қисми 5 жилдли “Ўзбек тилининг 
изоҳли луғати”да изоҳланган: аграр, агро –, агробиологик, агробиология, агрокимё, 
агромелиорация, агрометеорология, агроном, агрономик, агрономия, агрономлик, 
агросаноат, агротехник, агротехник, агротехника, агрофизика.
1
[1] 
Изоҳлардан маълум бўладики, агр(а/о) компонентли бирликлар ер билан бевосита 
боғлиқ бўлган мазкур соҳага илмий ёндашувни ифодалайди. Ушбу компонент кўзгусида 
касб­ҳунар лексик тизими ва илмий терминология фарқини кўрамиз. Умуман олганда, 
деҳқончилик ифодалари “халқ сўзлари” умумий белгисига эга бўлса, агр(а/о) компонентли 
бирликлар “термин” умумий моҳияти билан характерланади.
Ерга ҳосил олиш учун ишлов бериш ҳодисаси ва жараёни унга муносабат нуқтаи 
назаридан кўп қиррали ҳодиса. У, бир томондан, анъанавий меҳнат жараёни бўлса, иккинчи 
томондан, илмий ёндашув объектидир. Биринчи ҳолатда, бу жараёнда кишиларнинг кўп 
асрлик тажрибалари, табиат ҳақидаги аждодлардан ўзлаштирилган амалий билимларга 
таянилса, иккинчи ҳолат, махсус методлар ва воситалар ёрдамида олиб бориладиган тадқиқ 
жараёни билан боғлиқ системалаштирилган фаолиятни ўзида акс эттиради. Ана шу икки 
ҳолат орасидаги фарқни лисоний онг ифодалаб, бир жараёнга икки хил муносабатни 
шакллантиради.
Деҳқончилик сўзи ва тушунчаси ҳам айрим ҳолларда аграр соҳа ифодаси билан 
вариантдошлик касб этади. “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”да бу ўзининг ёрқин ифодасига 
эга: 
“ДЕҲҚОНЧИЛИК 1 Қишлоқ хўжалигининг ерга экин экиб, қишлоқ хўжалик 
маҳсулотларини етиштириш билан шуғулланувчи соҳаси, зироатчилик. Қадимданоқ 
Амударё, Зарафшон, Сирдарё каби оби ҳаёт соҳилларида, гўзал Фарғона, Тошкент, Бухоро 
ва Хоразмнинг ибтидоий табиати бағрида деҳқончилик кенг тармоқ отган эди. 
К.Маҳмудов, Қизиқарли пазандалик.
2 Экин­тикин билан шуғулланиш касби, машғулоти. Деҳқончилик қилмоқ. Деҳқончилик 
— чилик-чилик, Бўлмаса, қуруқчилик. Мақол. Ёз фаслида деҳқончилик қилади, саҳар кетиб, 
кеч келади. М.Исмоилий, Фарғона т.о. 
3 Экинзор, экин даласи. Анови пастликда деҳқончилигимиз бор. Бемалол, ҳамма нарса 
ўзимиздан чиқади. Ойдин, Келин ўғил туғибди.”
2
Изоҳдаги биринчи маъно икки қиррали бўлиб, у ўзида ҳам умумистеъмол, ҳам 
терминологик моҳиятга эгалиги билан характерланади. Ундаги икки маъно бўлакчаси 
(“қишлоқ хўжалигига хос”, “ерга экин экиб, қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштириш 
билан шуғулланувчи соҳа”)дан биринчиси кўпроқ терминологик хусусиятга эга. Унинг 
кўпроқ илмий адабиётларда қўлланиши, умумистеъмолда қўлланиш доирасининг 
чекланганлиги фикримизнинг далилидир. Деҳқон, деҳқонбоп, деҳқонпарвар, деҳқонсифат,