Муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкент ахборот технологиялари университети “маълумотлар узатиш тармоқлари ва тизимлари” кафедраси

Матнли ахборот компьютер хотирасида қандай ифодаланади? Матнлар компьютер хотирасига клавиатура (тугмалар) ёрдамида киритилади. Тугмалар таниш бўлган ҳарфлар, рақамлар, тиниш белгилари ва бошқа белгилар билан ёзилган. Улар оператив хотирага иккилик код кўринишда киритилади. Бу шуни англатадики, ҳар бир белги 8 битли иккилик код билан ифодаланади.

• Матнли ахборот компьютер хотирасида қандай ифодаланади? Матнлар компьютер хотирасига клавиатура (тугмалар) ёрдамида киритилади. Тугмалар таниш бўлган ҳарфлар, рақамлар, тиниш белгилари ва бошқа белгилар билан ёзилган. Улар оператив хотирага иккилик код кўринишда киритилади. Бу шуни англатадики, ҳар бир белги 8 битли иккилик код билан ифодаланади.

• Кодлаш шундан иборатки, ҳар бир белги 0 дан 255 гача бўлган ноёб ўнлик код ёки 00000000 дан 11111111 гача бўлган мос келадиган иккилик код билан белгиланади. Шундай қилиб, инсон белгиларни услуби билан, компютерни эса ўз коди билан ажратади.

Ахборотни сиқиш - бу улар эгаллаган ҳажмни камайтириш мақсадида амалга ошириладиган ва ахборотни сақлаш ва узатиш қурилмаларидан янада оқилона фойдаланиш учун фойдаланиладиган хабарларни алгоритмик ўзгартириш. Тескари процедура ахборотни тиклаш деб аталади.

• Ахборотни сиқиш - бу улар эгаллаган ҳажмни камайтириш мақсадида амалга ошириладиган ва ахборотни сақлаш ва узатиш қурилмаларидан янада оқилона фойдаланиш учун фойдаланиладиган хабарларни алгоритмик ўзгартириш. Тескари процедура ахборотни тиклаш деб аталади.
• Шуни ёдда тутиш керакки, ҳар қандай сиқиш усули маълумотлар манбасининг ортиқча моделига асосланади. Бошқача қилиб айтадиган бўлсак, маълумотларни сиқиш қандай маълумотларнинг сиқилганлиги ҳақида априор маълумотлардан фойдаланади.
• Сиқиш алгоритмининг асосий характеристикаси – сиқиш коеффициенти ҳисобланади ва у бирламчи сиқилмаган маълумот ҳажмини маълум бир алгоритм бўйича сиқилган маълумот ҳажмига нисбати билан аниқланади, яъни:

• бунда k — сиқиш коэффициенти, 
• Сб.м.ҳ — бирламчи маълумот ҳажми,
• Сс.м.ҳ — сиқилган маълумот ҳажми.
• Маълумот эгаллаган хотира ҳажмини камайтириш мақсадида бирламчи маълумотни махсус алгоритмлар асосида ўзгартириш (компрессиялаш) маълумотларни сиқиш дейилади. Бундай алгоритмлар хотира ва маълумотларни узатиш воситаларидан рационал фойдаланиш мақсадларида ишлатилади.
• Тескари маълумот, яъни бирламчи маълумотни тиклаш жараёнлари сиқилган маълумотни декомпрессиялаш дейилади.
• Маълумотни сиқишда биринчи навбатда бирламчи матн тўғрисида маълумот йиғилади, яъни ундаги қайтариладиган фрагментлар, сонлар, иборалар аниқланади. Бундай маълумотга эга бўлмай туриб, маълумотни сиқиш тўғрисида ҳеч қандай ечимга келиб бўлмайди.