Муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкент ахборот технологиялари университети “маълумотлар узатиш тармоқлари ва тизимлари” кафедраси

МУҲАММАД АЛ-ХОРАЗМИЙ НОМИДАГИ ТОШКЕНТ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ “МАЪЛУМОТЛАР УЗАТИШ ТАРМОҚЛАРИ ВА ТИЗИМЛАРИ” КАФЕДРАСИ

• “МАЪЛУМОТЛАР УЗАТИШ АСОСЛАРИ” фани

• Маърузачи: Джаббаров Шухрат Юлдашевич
• ТАТУ, “Маълумотлар узатиш тармоқлари ва тизимлари” кафедраси доценти, т.ф.н.

3-маъруза. Ахборотни кодлаш усуллари. Шеннон – Фано, Хаффман усуллари. Самарали кодлаш усуллари.

• 3-маъруза. Ахборотни кодлаш усуллари. Шеннон – Фано, Хаффман усуллари. Самарали кодлаш усуллари.

Режа:

• Ахборотни кодлашнинг мақсади ва афзалликлари.
• Ахборотни Шеннон – Фано усули бўйича кодлаш.
• Ахборотни Хаффман усули бўйича кодлаш.
• Самарали кодлаш усуллари.

Ахборотни сиқиш усуллари

• Замонавий телекоммуникация тармоқлари орқали фойдаланувчилар ўзаро ахборот алмашинаётганда маълумотлар ҳажми кескин равишда ошиб бормоқда, натижада, ахборотни узатадиган юқори тезликли каналларга ва катта ҳажмдаги ахборотларни сақлаш имкониятини берадиган маълумотлар базаларига эҳтиёж сезилади. Бунинг учун ахборот ҳажмини унинг маъносини ўзгартирмасдан туриб камайтириш механизмлари керак бўлади. Бундай механизмлардан бири ахборотни кодлаштиришнинг самарали усуллари, яъни ахборотни архивлаш алгоритмларидан фойдаланиш ҳисобланади.
• Компютер нуқтаи назаридан матн алоҳида символлардан иборат. Символлар орасида нафақат ҳарфлар (катта ёки кичик, лотин ёки рус ҳарфлар), балки рақамлар, тиниш белгилари, “=”, “()“, “&” каби махсус белгилар ва ҳатто сўзлар орасидаги бўшлиқлар ҳам бўлиши мумкин. Ҳа, ҳайрон бўлманг: матндаги бўш жой ҳам ўз белгисига эга бўлиши керак.
• Матн ёзиладиган символлар мажмуаси алифбо дейилади. Алифбодаги символлар сони – бу унинг қувватидир. Ахборот миқдорини аниқлаш қуйидаги формула орқали аниқланади:

• бу ерда N – алифбонинг қуввати (белгилар сони);
• b – битлар сони (белгининг ахборот оғирлиги).
• Деярли барча керакли символлар 256 та символдан иборат бўлган алифбога жойлаштирилиши мумкин. Бундай алифбо етарли деб аталади.
• Чунки 256 = 28, кейин 1 символнинг оғирлиги 8 бит.
• 8 бит ўлчов бирлигига 1 байт номи берилди: 1 байт = 8 битга тенг.
• Компьютер матнидаги ҳар бир символнинг иккилик коди 1 байт хотирани эгаллайди.