Муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкент ахборот технологиялари университети телекоммуникация технологиялари факультети

1-амалий машғулот
ЭЛЕКТР САТҲЛАР

Электр қувватнинг меъёрланган шартли қиймати Р₀ = 1 мВт қабул қилинган.

Электр қувватнинг абсолют сатҳи

N_P = 10 lg (Uю²/R_Ю Р₀),

бунда Р_мВт – қувват мВт да; Р_Вт – қувват Вт да. Мос ҳолда кучланиш бўйича сатҳ

N_U = 20 lg (Uю/U₀) =

Бунда U₀ = 0,775В – шартли меъёрланган нолинчи сатҳ кучланиши, U_В, U_мВ – таъсир кучланиш қийматлари.

Масала. Қувват сатҳи кучланиш сатҳи билан 600 Ом юклама қаршиликда ўлчагандагина мос келади. Агарда юклама қаршилик R_Ю≠600 Ом бўлганда, қувват сатҳининг ток ва кучланиш сатҳидан фарқи қуйидагича аниқланади.

∆N = N_P – N_U =,

бунда R_Ю – юклама қаршилик, Ом.

Агарда R_Ю = 250 Ом бўлса ундаги кучланиш эса 5мВ. Қувват ва кучланиш сатҳларини аниқланг.
Ечим. Кучланиш бўйича сатҳ

N_U = 20 lg (5/775) = – 43,8 дБ

Қувват бўйича сатҳ

N_P = 10 lg (Uю²/R_Ю Р₀) = 10 lg [(5∙10^-3)²/250∙10^-3] = – 40 дБм.

Кучланиш ва қувват сатҳи қийматлари фарқини қуйидагича аниқлаш

мумкин.
∆N = N_P – N_U = (– 40) – (– 43,8) = 3,8 дБ.

Қуйидаги 1 – жадвалда келтирилган қийматларда кучланиш – N_U, қувват N_P сатҳларини ва уларнинг фарқи ∆N қийматларни аниқланг.

1 – жадвал

RЮ, Ом	300	550	600	400	200	1000	1200	900	700	800
UЮ, мВ	2	7	5	3	6	4	8	9	10	12
NU, дБ
NP, дБм
∆N, дБ

Эслатма

1. Децибел (дБ) – қандайдир икки қийматнинг нисбатини, ёки бу қийматнинг кучайишини (ёки сусайишини) ифодалайдиган логорифмик ўлчов бирлиги. Радиотехникада дБ электр кучланиш, ток ёки қувватни ўлчаш учун қўланилади; акустикада – товуш босимини ёки товуш баландлигини, яьни товуш босимлари ёки баландлиги нисбатларини ўлчаш учун қўланилади.

Масалан, дБ ифодаланган кучланиш бўйича 100 марта кучайиш (яьни кучланишлар нисбати V₁:V₂ =100:1), тенг: 20∙lg100 = 20∙2 = 40 дБ; дБ ларда ифодаланган қувват бўйича 1000 марта кучайиш ( яьни қувватлар нисбати Р₁: Р₂ = 1000 : 1 ), 10 lg 1000 = 10∙3 = 30 дБ тенг
2. Агарда дБ ифодаланган қиймат олдида минус ишораси бўлса, унда бу қиймат у билан таққосланаётган қийматдан кичиклигини англатади. Масалан, кучланишлар нисбати V₁: V₂ = 1:10 яьни 10 марта сусайишини;
дБ ларда 20 lg 1/10 = 20(-1) = − 20 дБ тенг.
Таблица 1

1	RН, Ом	300	550	600	400	200	1000	1200	900	700	800
	UН, мВ	2	7	5	3	6	4	8	9	10	12
2	RН, Ом	250	200	350	400	800	700	450	300	600	500
	UН, мВ	2	5	8	4	6	3	9	4	5	6
3	RН, Ом	350	450	400	500	350	600	700	800	650	750
	UН, мВ	3	6	7	10	8	4	5	5	6	4
4	RН, Ом	450	750	500	300	550	400	650	700	800	1000
	UН, мВ	4	8	6	5	4	5	11	6	2	5
5	RН, Ом	500	300	250	600	450	250	350	650	700	550
	UН, мВ	7	3	12	2	10	11	8	7	3	9
6	RН, Ом	550	400	900	700	650	500	1000	450	750	250
	UН, мВ	6	2	10	8	5	8	4	8	4	10
7	RН, Ом	650	850	900	250	700	800	650	250	500	400
	UН, мВ	8	4	11	3	6	7	2	10	7	8
8	RН, Ом	300	900	850	450	350	750	800	900	550	650
	UН, мВ	5	12	2	7	11	10	3	3	8	6
9	RН, Ом	700	500	600	650	700	300	200	500	900	600
	UН, мВ	9	15	3	12	2	14	12	9	6	8
10	RН, Ом	400	350	300	900	500	650	400	700	750	800
	UН, мВ	10	11	8	9	3	6	7	4	12	3