Муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкент ахборот технологиялари

inverted indexlardan foydalanish mumkin. Meta ma’lumotlar (metadata) bo’yicha 
qidirish – bu qidiruv tizimlari tomonidan qo’llab quvvatlanadigan hujjatning 
ma’lum bir atributlari bo’yicha qidiruv, masalan, hujjat nomi, yaratilish sanasi, 
hajmi, muallifi va boshqalar. Meta ma’lumotlar bo’yicha qidirishga namuna 
sifatida fayl tizimlaridagi qidiruv oynalarida (masalan, MS Windows) fayllarni 
qidirishni olish mumkin.
Axborotni ajratib olish tabiiy tildagi matnlarni qayta ishlash bilan bog’liq 
bo’lib, axborotlarni qidirishning bir ko’rinishi hisoblanadi. Axborotlarni ajratib 
olishga misol sifatida yangiliklar lentasida “Shavkat Mirziyoyev yil oxirigacha 
Toshkentda quriladigan obektlar loyihalari bilan tanishdi” ko’rinishida berilgan 
matnli ma’lumotdan siyosiy xabar  
ko’rinishdagi qidiruv matnini ajratib olish mumkin. Ma’lumotlarni bunday 
akslantirishdan asosiy maqsad – boshlang’ich tarqoq (xaotik) ma’lumotlarni qayta 
ishlashning standart usullari yordamida tahlil qilish imkonini yaratishdan iborat. 
Shu bilan birgalikda xabar matnida tavsiflangan mantiqiy qonuniyatlarni aniqlash 
masalasi uchun xizmat qilishi mumkin. Bunday axborotlarni ajratib olish uchun 
bajariladigan ishlarning zamonaviy axborot texnologiyalaridagi o’rni –
strukturalashmagan (meta ma’lumotlarsiz) axborotlarning keskin ko’payib ketishi 
bilan bog’liq. 
Ushbu ma’lumotlar relayatsion shaklga akslantirish (o’tkazish) vositalari 
yoki XML belgilariga qo’shilgan holda deyarli strukturalashgan holatga keltirilgan 
bo’lishi mumkin. Yangiliklarni monitoring qilishda keyinchalik qulay ishlash 
imkoniyatini 
yaratish 
uchun 
intellektual 
agentlar 
yordamida 
ularni 
strukturalashgan shaklga keltirish va axborotlarni ajratib olish usullari talab 
qilinadi. 
Matnli hujjatni qidiruv tizimlari uchun tayyorlash, ularni kalit so’zlari 
yordamida indekslash amali bilan chambarchas bog’liq. Ushbu masalani yechish 
uchun berilgan matndan kalit so’zlarni ajratib olib shu so’zlar yordamida matnga 
indeks qo’yiladi. Kalit so’zlar asosida ma’lumotlar qidirilganda indekslar 
solishtirilib tezkor qidirish amalga oshirish imkoniyati yaratiladi.
Ushbu ishni tayyorlash jarayonida berilgan matnli hujjatlarni indekslash 
algoritmining amaliy tatbiqi o’rganib chiqildi. Natija Python dasturlash muhitida 
ishlab chiqilgan algortm sifatida tavsiya etilgan. Ushbu dasturning asosiy 
funktsiyalari quyidagicha: 
import os 
THIS_FOLDER = os.path.dirname(os.path.abspath(file)) 
keys = (< … kalit so’zlar ro’yxati, alohida fayldan olinishi mumkin…>) 
my_file = os.path.join(THIS_FOLDER, 'copy.txt') 
file1 = open("copy.txt", "w") 

---

241 
n = int(input()) 
i = int() 
j = int() 
names = [] 
texts = [] 
table = [] 
tables = [] 
for j in range(n): 
names.append(input('Write the name of '+str(j)+' file ')) 
#putting the names in set names[] 
# oppening and copying the files and making them put to the set texts 
for j in names: 
file = open(j) 
texts.append(file.read()) 
file.close()#closing the files 
i=0 
for text in texts: 
for key in keys: 
if key in text: 
table.append("1") 
else: 
table.append("0") 
tables.append(str(table)) 
table.clear() 
i = 0 
for key in keys: 
j=len(key) 
for j in range(j): 
key.join(' ') 
file1.writelines(key+' ') 
for table in tables: 
file1.writelines('\n'+names[i] + ':'+table) 
i+=1 
Ushbu algoritm yordamida turli xil ijtimoiy tarmoqlar, yangiliklar veb 
saytlarida berilayotgan matnli hujjatlarni qidiruv tizimlari uchun indekslash 
mumkin bo’ladi.