Муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкент ахборот технологиялари университети электроника ва радиотехника кафедраси

Мантиқий элементлар

Комбинацион- чиқиш сигналлари кириш ўзгарувчилари комбинацияси билан белгиланадиган, иккита вақт моментига эга бўлган, хотирасиз мантиқий қурилмаларга айтилади. (ИМС таркибига кирувчи МЭ).

Кетма – кетли- чиқиш сигналлари кириш ўзгарувчилари комбинацияси билан белгиланадиган, ҳозирги ва олдинги вақт моментлари учун, яъни кириш ўзгарувчиларининг келиш тартиби билан белгиланадиган, хотирали мантиқий қурилмаларга айтилади. (триггерлар, регистрлар, счетчиклар).

Инверсия амалини бажарувчи МЭ ва унинг ҳақиқийлик жадвали

x	Y
0	1
1	0

Инверсия амалини бажарувчи МЭ, унинг ҳақиқийлик жадвали ва сигнал кўриниши

ҲАМ амалини бажарувчи МЭ ва унинг ҳақиқийлик жадвали (конюнкция)

х1	х2	у = х1· х2
0	0	0
0	1	0
1	0	0
1	1	1

ҲАМ-ЭМАС амалини бажарувчи МЭ (Шеффер элементи) ва унинг ҳақиқийлик жадвали

х1	х2
0	0	1
0	1	1
1	0	1
1	1	0

ЁКИ амалини бажарувчи МЭ ва унинг ҳақиқийлик жадвали (дизюнкция)

х1	х2	у = х1+ х2
0	0	0
0	1	1
1	0	1
1	1	1

ЁКИ-ЭМАС амалини бажарувчи МЭ (Пирс элементи) ва унинг ҳақиқийлик жадвали

х1	х2
0	0	1
0	1	0
1	0	0
1	1	0

Инкор этувчи ЁКИ МЭ

Инкор этувчи ЁКИ МЭ чиқишида мантиқий “1” ҳосил бўлади, қачонки унинг киришига жуфт бўлмаган мантиқий “1” сонлари келса, “0” ҳосил бўлади, қачонки унинг киришига жуфт мантиқий “1” сонлари келса
Ушбу иборанинг матнли ифодаси қуйидагича: чиқишида “рост”, яъни мантиқий “1” га эга бўламиз, қачонки киришларидан бири (биринчи ёки иккинчиси), “рост” бўлса.

Инкор этувчи ЁКИ-ЭМАС МЭ

Инкор этувчи ЁКИ элементи ўзининг чиқишида инверс амалини ҳам бажариши мумкин ва бундай МЭ Инкор этувчи ЁКИ –ЭМАС МЭ дейилади. Унинг ишлаш мантиқи қуйидагича, унинг чиқишида юқори сатҳ, яъни “1” ҳосил бўлади, қачонки унинг ҳамма киришларига бир вақтнинг ўзида мантиқий “0” ёки “1” келса.

Инкор этувчи ЁКИ ва ЁКИ-ЭМАС МЭ ларининг хақиқийлик жадвали

Кириш сигналлари		МЭ тури
1	2	Инкор этувчи ЁКИ	Инкор этувчи ЁКИ-ЭМАС
0	0	0	1
0	1	1	0
1	0	1	0
1	1	0	1

МЭнинг амплитуд узатиш характеристикаси (АУХ)

• АУХ МЭнинг асосий статик характеристикаси бўлиб, чиқиш кучланишининг кириш кучланишига боғлиқлигини белгилайди. АУХ кўриниши МЭда қўлланилган электрон калит турига боғлиқ бўлади. Кичик кириш сигналларига юқори чиқиш сигналлари мос келадиган элемент, инверслайдиган, кичик кириш сигналларига кичик чиқиш сигналлари мос келадиган элемент - инверсламайдиган деб аталади.
• АУХ МЭ қандай қилиб мантиқий 0 ва 1 стандарт сингналлар, уларнинг амплитуда қийматлари, ҳамда халақитбардошлиги шаклланишини кузатиш имконини беради.

МЭларнинг амплитуд-узатиш характеристикаси Uчиқ = f(Uкир) уларнинг халақитбардошлигини, стандарт сигналнинг амплитудаси ва сатҳини белгилайди. «К» нуқтага мос келувчи чизиқлар Uкв кучланишни квантлаш чегараси деб аталади. Агар U>Uкв, бўлса сигнал мантиқий «1», U, бўлса сигнал мантиқий «0» деб ҳисобланади.