Муҳаммад ал-хоразимий номидаги тошкент ахборот технологиялари университети мултимедиали алоқа тармоқлари

Intellektual tarmoq – bu yangi aloqa xizmatlarini taqdim etuvchi arxitekturaviy kontseptsiya bo`lib, quyidagi asosiy xarakteristikalarga egadir: 
- axborotni qayta ishlash zamonaviy usullaridan keng foydalanish; 
- tarmoq resurslaridan samarali foydalanish;
- tarmoq funktsiyalarining modulligi va ko`p maqsadliligi; 
- tarmoq funktsiyalarining modulligi va ko`p maqsadliligi vositalari orqali 
xizmatlarni ishlab chiqish va joriy etish integrallashgan imkoniyatlari; 
- tarmoq funktsiyalarining xizmatlarga bog`liq bo`lmagan tarmoq 
interfeyslari orqali standartlashtirilgan bog`lanishi;
- abonentlar va foydalanuvchilar tomonidan xizmatlar ayrim atributlarini 
boshqarish imkoniyatlari mantiqni standartli boshqarish va boshqalar. 


Xizmatlar (Service) – bu tijorat taklifidir, u bitta yoki bir nechta asosiy (core features) va ko`p sonli yordamchi (tanlov bo`yicha xususiyat, optional features) xususiyatlar bilan xarakterlanadi.
Xizmatlarni taqdim etish qoidalarini aniqlashda quyidagi to`rtta “ishtirok etuvchi shaxslarni” ajratish lozim:
1. Intellektual tarmoq operatori - tarmoq taqdimlovchisi (Network 
Provider). 
2. Xizmatlar taqdimlovchisi (Service Provider) – operator bilan kontrakt 
tuzuvchi yuridik yoki jismoniy shaxs. 
3. Xizmatlar abonenti (Service Subscriber) - yuridik yoki jismoniy shaxs, IT operatori va/yoki xizmatlarni taqdimlovchi bilan xizmat uchun kontrakt tuzuvchi.
4. Xizmatlardan foydalanuvchi (User) – xizmatlar abonenti nomidan 
xizmatlardan foydalanuvchi ob`ekt (fizik shaxs yoki texnik qurilma). 
IT arxitekturasiga asos bo`ladigan talab bu xizmatlarni taqdim etuvchi funktsiyalarini kommutatsiya funktsiyalaridan ajratish va ularni turli funktsional 
quyi tizimlarga taqsimlashdir. Kommutatsiya funktsiyalari, an`anaviy 
tarmoqlardagi singari bazaviy aloqa tarmog`ida qoldiriladi, xizmatlarni boshqarish, 
yaratish va joriy etish funktsiyalari bazaviy tarmoqdan aloxida yaratilgan 
“intellektual” ustqurmaga chiqariladi, ustqurma bazaviy tarmoq bilan 
standartlashtirilgan interfeys orqali o`zaro bog`lanadi.
Umumlashtirilgan funktsional arxitektura intelektual tarmoqni amalga 
oshirish formulasini yaqqol namoyon etadi: