Muallifdan

 
Lotin alifbosi 
 
Aa 
Bb 
Dd 
Ee 
Ff 
Gg 
Hh 
Ii 
Jj 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
Kk 
Ll 
Mm  Nn 
Oo 
Pp 
Qq 
Rr 
Ss 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
18 
Tt 
Uu 
Vv 
Xx 
Yy 
Zz 
O‘o‘  G‘g‘  Shsh 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
Chch 
NGng 
 
 
 
 
 
 
 
 
28 
29 
 
 
 
 
 
 
 
 
Lotin  yozuvi  asosidagi  “O‘zbek  tilining  asosiy  imlo  qoidalari” 
1995  yil  24  avgustda  qabul  qilindi.  Undagi  asosiy  qoidalar 
quyidagilar: 
1.  Undoshlar  (ayrim)  so‘z  o‘rtasi  va  oxirida  qo‘shaloq  kelishi 
mumkin;  grammatika,  metall,  kilogramm.  Qo‘shimcha  qo‘yilganda 
biri tushadi: metalni.  
2.  Ayrim  so‘zlarda  I,  II,  III  shaxs  egalik  qo‘shimchasi 
qo‘shilganda  y  (u)  tovushi  qo‘shib  aytiladi  va  yoziladi:  parvouim, 
mavqeying obro‘yimiz, mavzuyingiz, parvoyi. 
Xudo, mavzu, dohiy so‘zlari III shaxsda 
xudosi, mavzusi, dohiysi 
tarzida yoziladi. Orzu so‘zi: 
orzum, orzung, orzusi 
tarzida bo‘ladi. 
3.  g,g‘  bilan  tugagan  so‘zga  jo‘nalish  kelishigi  qo‘shimchasi 
qo‘shilganda  quyidagicha  yozish  saqlanadi:  barg-ga-bargga:  cho‘g‘-
ga-cho‘g‘ga: bog‘-ga-bog‘ga.  
4.  Qo‘shimcha  qisqartma  otlarga  qo‘shib  yoziladi:  O‘zMUning. 
Yonma-yon kelgan ikki qisqartma ajratib yoziladi: O‘zR FA 
5.  Birikmadan  yuzaga  kelgan  qo‘shma  otlar  qo‘shib  yoziladi: 
so‘zboshi, mingboshi 

---

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
83 
83
 
6.  Juft  so‘zlar  orasida  -u,-yu  yuklamalari  bog‘lovchi  vazifasida 
kelsa,  yuklama  chiziqcha  bilan  yoziladi:  do‘st-u  dushman,  yer-u 
osmon. 
7.  Yuzma-yuz,  rang-barang  (yuzma-yuz,  rang-barang)  tarzidagi 
so‘zlar ham chiziqcha bilan yoziladi. 
8.  Kirill  alifbosida  3  yuklama  (-mi,  -oq,  -gina)  qo‘shib,  qolgani 
ajratib  yozilar  edi.  Lotin  yozuvida  esa  4  yuklama  (-mi,  -oq,  -gina,  -
ov) qo‘shib, qolgani ajratib yoziladi. 
9.  Arabcha  raqamlardan  keyin  tartibni  bildiruvchi  chiziqcha 
qo‘yiladi: 60-yillar: 1999- yilning 1-sentabri 
10. Qo‘shma fe’llar doimo ajratib yoziladi: sotib ol, tasdiq qil. 
11.  Yildan  yilga,  kundan  kunga  tipidagi  so‘zlarda  chiziqcha 
qo‘yilmaydi (kirill alifbosida qo‘yiladi: kundan-kunga, yildan-yilga). 
ko‘pdan ko‘p, yangidan yangi: (ko‘pdan ko‘p, yangidan yangi) 
12. 
Birato‘la,  birvarakayiga,  biroq,  birmuncha,  buyon
  so‘zlari 
qo‘shib yoziladi 
13.  Joy  nomlarida  atoqli  ot  tarkibidagi  sifatlovchi  ham  bosh 
harfda yoziladi: shimoliy Kavkaz. 
14.  Xalqaro  tashkilotlar,  davlatlar,  oliy  tashkilotlar,  mansab 
(oliy)lar tarkibidagi har bir so‘z bosh harf bilan yoziladi: O‘zbekiston 
Respublikasi,  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti,  O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisi, Birlashgan Millatlar Tashkiloti.  
15.  Ba’zi  atoqli  otlarning  faqat  birinchi  so‘zi  bosh  harf  bilan 
yoziladi: O‘zbekiston Milliy tiklanish partiyasi, Fanlar akademiyasi. 
16. ”She’rning har bir misrasi bosh harf bilan boshlanadi” , degan 
qoida lotin alifbosidagi imlo qoidalariga kiritilmagan. 
17.  Tartib  raqami  qavsda  berilsa  (1)  2)  a)  b)),  jumla  kichik 
harfdagi so‘z bilan boshlanadi. 
18.  Inisiallar,  “Boing-  767”,  “5-  A  sinf”  kabi  birikmalar  bo‘g‘in 
ko‘chirishda bir satrda yoziladi (bo‘g‘inga ajratilmaydi). 

---

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
84 
84
 
19.  s  undoshi  so‘z  boshida,  so‘z  oxirida,  old  qo‘shimchadan 
keyin,  undoshdan  keyin  kelsa  S  yoziladi:  sirk,  shpris,  antisiklon, 
kvars, konsert; 
s undoshi unlidan keyin kelsa ts yoziladi: militsiya, litsey. 
20.  Rus  tili  orqali  o‘zlashgan  ayrim  so‘zlarning  yozilishi 
quyidagicha:  oktabr,  sentabr,  budjet,  lustra,  flaga,  dirijor,  schotchik, 
uchot, aluminiy, bo‘ks, molekular, yubilar. 
21.  ь  belgisi  yozilmaydi:  palto,  albom,  yanvar;  -o,  -i  dan  oldin 
kelsa u yoziladi: батальон- batalyon, Ильин-ilyin. 
22.  ’  belgisi  o‘rnida  asosan  ’_(tutuq  belgisi,  apostrof)  qo‘yiladi: 
ma’no, da’vo, san’at. 
 ‘  (tutuq  belgisi)  unlidan  keyin  kelsa,  shu  unlini  cho‘ziqroq 
talaffuz etishga, ta’kidlashga xizmat qiladi: ma’rifat, na’matak. 
 ‘(  tutuq  belgisi  )  undoshdan  so‘ng  kelsa,  o‘zidan  keyingi 
bo‘g‘inni ajratishga xizmat qiladi: sur’at, mas’uliyat, mas’ud, san’at. 
 ‘(  tutuq  belgisi  )  S  va  hni  Sh  harf  birikmasidan  farqlash  uchun 
ham ishlatiladi: as’hob ,Is’hoq. 
Rus  tilidan  va  rus  tili  orqali  o‘zlashgan  so‘zlarda  ‘  belgisi 
yozilmaydi: razyezd, podyezd. 
23.  Ruscha  щ  harfi  o‘rniga  o‘zbek  kirill  alifbosida  sh  yoki  shch 
harflari  yozilar  edi,  o‘zbek  lotin  alifbosida  sh  yoziladi  (faqat 
meshshan so‘zida ikkita sh yoziladi): obshina, yamshik. 
1989  yil  21  oktyabrda  o‘zbek  tiliga  davlat  tili  maqomi  berildi. 
1995  yil  dekabrda  bu  qonun  qayta  ko‘rilib,  uning  yangi  tahriri 
tasdiqlandi. 
Kirill alifbosi asosidagi o‘zbek alfavitiga o‘zbek tiliga xos bo‘lgan 
4  ta  harf  (tovush)  qo‘shilgan:  o‘,  q,  g‘,  h.  Bu  tovushlar  lotin 
alifbosida ham o‘z ifodasini topgan.