Muallif: o’q. A. Avliyoqulov

32-§. Sonlarning tartib va miqdor ahainlylw

Besh yoshli bolalar turmushda tartib sonlardan foydalan salarda, ko'pincha ularni noto'g'ri, miqdor sonlar o'rnida ishlatadilar. Shumng uchun tartib sonlarning ahamiyatini tushuntirib berishlari zarur.

sonning tartib ahamiyatini ochib berish uni sonlarning miqdony ahamiyati bilan taqqoslashi imkonini beradi. Narsalarning nechta ekanhgmi bilish kerak bo'lganida ular bir, ikki, uch, to'rt va hokazo deb sanaydilar. Ya'ni, shu tartibning o'rnini topish uchun boshqacha sanaladi. ,,Nechanchi? Sanoq bo'yicha nechanchi?" – savoliga javob berayotib: ,,Birinchi, ikkinchi, uchinchi va hokazo", - deb sanaladi.

Bolalar ko'pincha nechanchi? qanday? savollarini bir-biridan yaxshi ajrata olmaydilar. Keyingi savol narsaning sifat xossalarining rangmi, o'lchammi ajratib ko'rsatishni talab etadi Qancha? nechanchi?, sanoq bo'yicha nechanchi?, qanday? Savollarini navbatma-navbat ishlatish ularning ma'nosini ochib ko'rsatish imkonini beradi.

Bolalarga qancha? so'rog'iga javob berish uchun narsani qanday tartibda sanashning ahamiyati yo'q ekanligi haqida bir necha bor aytib o'tilgan. Ular endi narsaning boshqa narsalar o'rtasidagi tartibini aniqlash uchun qay tartibda sanash muhim ahamiyatga ega ekanligini bilib oladilar. Pedagog (tarbiyachi) ayni bir narsalarni

har xil yo'nalishlarda sanab ko'rsatadi. U quyidagicha tushuntiradi. Masalan, yettita tasma ichida ko'k rangli tasma sanashni chapdan o'ngga qarab boshlasak, u uchinchi o'rinda turadlllfcffn out.

Bolalar narsalarning o'rnini aniqlash uchun ularni har xil yo'nalishlarda sanab ko'radilar. Narsalar — sanoq bo'yicha nechan chi o'rinda ekanligini aniqlash uchun sanash yo'nalishini ko'rsatish (chapdan uchinchi, o'ngdan beshinchi va hokazo). Sanoq materiali sifatida dastlab rangi va o'lchami bilan bir-biridan farq qiluvchi bir xil narsalar, masalan, rangli tasmalar yoki doirachalar, har-xil balandlikdagi archa va hokazolar, keyinchalik esa har xil ko'rinishdagi narsalar yig'indisi, masalan, o'yinchoqlar ishlatiladi. Bolalar har xil o'lchamdagi qog'oz tasmasi va shu kabilar asosida ham tartib bilan sanashni mashq qiladilar.

Bolalar tartib bilan sanashni mashq qilishlari natijasida narsaning o'rnini aniqlaydilar. Tartib bo'yicha aniq o'rinni topadilar. Ba'zi bolalar narsalarning o'rnini

aniqlayotib, tartib sonlarni miqdor sonlar bilan almashtirib yuboradilar. Pedagog (tarbiyachi) bolalarning qanday sanayotganliklarini eshitib turadi va ularninig xatolarini

Tartib bilan sanash ikki yoki undan ortiq narsalar to'plamini taqqoslash, figuralar guruhini narsalarni o'lchamlari bo'yicha joylashtirish bilan qo'shib olib oriladigan aralash mashqlar, ayniqsa samaralidir.