Муаллиф: Наргиза Умарова

Ўзбекистоннинг афзал жиҳатлари
Хитой билан алоқаларни чуқурлаштириш учун Ўзбекистоннинг, минтақадаги бошқа мамлакатлари билан таққослаганда, бир неча афзал жиҳати бор.
Транспорт тармоғи бўлиш имконияти. Хитой – Қирғизистон – Ўзбекистон темирйўл магистралига катта умиб боғланмоқда. Хитой – Қирғизистон – Ўзбекистон темирйўл тармоғи қурилиши ҳақидаги музокаралар яна боши берк кўчага кириб қолди. Мутахассислар эътирофича, томонлар ҳалигача ҳатто лойиҳанинг дастлабки техник-иқтисодий ҳисоб-китобини ишлаб чиққани йўқ.
Шунга қарамай, Ўзбекистон хитойлик шериклари билан бирга Хитой – Қирғизистон – Ўзбекистон темирйўли (ХҚЎТЙ) маршрути бўйича мултимодал юк ташишни ишга туширди. Бу ҳақда Шавкат Мирзиёев 2020 йил 4 январида учинчи Хитой халқаро импорт товарлари кўргазмасида яна бир карра баёнот берган эди. Президент буни 2020 йил 10 ноябрда ШҲТ саммитидаги онлайн нутқида ҳам такрорлади.
Контейнерлар ортилган биринчи поезд Ланчжоу шаҳридаги “Дунчан” логистика марказидан Тошкентга зикр этилган маршрут бўйича 5 июнда йўлга чиқди. Кошғар (Хитой), Иркештом ва Ўш ўртасидаги маршрутнинг бир қисми автомобил йўлидан иборат бўлади. Шундан сўнг юклар яна поездларга ортилиб, йўлида давом этади. Маршрутнинг жами узунлиги 4380 километр, юк ташиш вақти эса 7 – 10 кун бўлади. Қўрғас (Хоргос) орқали анъанавий маршрут билан солиштирганда, вақт 5 кунгача тежалади.
Шунингдек, Ўзбекистон ўз ҳудуди орқали транзит ҳажмини ошириш учун мавжуд маршрутлардан ҳам тез-тез фойдаланмоқда. Хусусан, жорий йилда “Ҳэбэй – Қўрғас – Тошкент” маршрути бўйича доимий халқаро юк поезди қатнови йўлга қўйилди.
Яна Ўзбекистоннинг “Хитой – Қирғизистон – Ўзбекистон – Туркманистон – Озарбайжон – Грузия – Европра Иттифоқи” маршрути бўйича милтимодал юк ташишни йўлга қўйиш борасидаги режалари ҳам эътиборга молик. Ўтган йил декабрида Озарбайжон, Грузия, Қирғизистон, Туркманистон ва Ўзбекистон темирйўл раҳбарлари 2020 йилда Жанубий Кавказга халқаро мултимодал маршрутнинг бир қисми сифатида транзит поездлар ҳаракатини йўлга қўйиш ҳақида келишиб олган эди.
Бундан ташқари, Хитойнинг жанубий йўналишдаги лойиҳалар (Афғонистон орқали жанубга темирйўл, электр қуввати узатиш линиялари ва ҳк., узоқ истиқболда Афғонистон билан Ўзбекистон чегарасида халқаро савдо марказлари ёки эркин иқтисодий зона қуриш) инвестори сифатидаги иштироки эҳтимоли ортмоқда. Сўнгги маълумотларга кўра, Ўзбекистон тарафи жанубга транспорт коридори барпо этиш лойиҳасига Хитой компаниялари ва инвесторларини жалб этмоқда. Ўзбекистон ҳукумати Марказий Осиёдан Жанубий Осиёга транспорт коридори қуриш масаласига халқаро ташкилотларини фаол тарзда чорлаётир.
Шавкат Мирзиёев ўтган йил 10 ноябридаги ШҲТ саммитидаги нутқида 2021 йил апрелида Ўзбекистонда “Марказий Осиё ва Жанубий Осиё: ўзаро боғлиқ минтақа, муаммолар ва имкониятлар” халқаро конференциясини ташкил этишни таклиф қилган эди.