VI. UYGA VAZIFA: __________________________________________________________________________
Muallif: D. Haydarova
6-“________________” SINFLAR UCHUNADABIYOT FANI
«____”____________201____ Mavzu: “Zarbulmasal” asari.
Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________
Dars turi: ______________________________________________________
Darsda foydalanilaniladigan metod: an`anaviy, savol – javob,
Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.
DARSNING BORISHI: I.Tashkiliy qism: A)Salomlashish.
B) Davomatni aniqlash.
V) o`quvchilarni darsga tayyorlash
II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH 1.Gulxaniy haqida bilganlaringizni gapirib bering.
2.«Kabutar bilan Zog'» hikoyatidan qanday ma'no uqdingiz.
3.Qo'lidan kelmagan ishga uringan kishi- albatta. sharmanda bo'ladi. degan fikr qays. masalda aks etgan?
III. YANGI MAVZU BAYONI. O'z davri voqeligini badiiy ifoda etgan tanqidiy-hajviy yo'nalishdagi «Zarbulmasalv asan Gulxaniyga katta shuhrat keltirdi. Unda hayotning dolzarb muammolari. turli odamlar o'rtasidagi munosabatlar. xalqturmush tarzi va udumlari haqida majoziv uslubda so'z yuntdadi. Insonga xos xususiyat'.ar boshqajonli vajon^iz narsalarga ko'chnib tasvirlangan asarlar majoziy asar deyiladi. Gulxaniy ham. qizim. senga aytaman. kelniim. sen eshit qabilida qushlar misohda o'z davri voqeligi manzaralanni tasvirlayd Toi-u taxt talashlan. urushlar natnasida yuit vayron. xalq xarob bo'Igan. O'sha davrda Buxoro va Qo'qon xon'iklan o zaro unshib yurganlar1 uchun ham asarda Buxoro go'yoki vayronalarga boy muzofot sifatida tasvirlanadi. Qo'qon ham undan obod emas edi. Ad.b a>tmoqchi. xonning atrofini Bo) o'g'li. Yapaloqqush. Ko'rqush. Kordon. Kulonk'r sulton kabi yomon amaldorlar o'rab olgan «Holo. bu turg'onlanng navola1 do'stlan. piyola hanflari2, taom yemakka hozir, maslahatga aq'i qosir»v Bu ketishda mamlakat vayronaga. shoh lining ustidagi Boyo'g'hga ay lamb qolishi hech gap emas. Gulxaniyning yirtqich va asosan, tunda ov qiladigan qushlarr.i o'z asariga qahramon qilib olichida nozik -shora mavjud Shuning uchun Ko'rqush tilidan quydagicha nasihat qilinadi: «Ulug*ni borgohmda4 xiradmand" doni^h6 va aql xirad' bohush har qancha ko'b bo'lsa ham, ozchuqur hayotiy mazmuniga qoyil qolishgan. Asarning qisqacha mazmuni quyidagicha:
Farg'ona iqlim.da Kayqubod degan podshohdan qolgan bir vayrona bor edi. Unda yashovchi Boyo'g'lin.ng Gunashbonu ismli qizi bo'ladi. Shu atrofda manzil tutgan Yapaloqqush uni o'g'li Kulonkir sultonga olib bermoqchi bo'lib, Ko'rqushni sovchilikka yuboradi. Ko'rqush yo'lda Hudhudga duch kelib. o'zaro munozara qiladi. Keyin Kulonkir sulton bilan gaplashib oladi. Boyo'g'hnikiga kelsa, u qarindoshlari bilan kenga- shib. so'ng javob bermoqchi bo'ladi. Buni yaxshilikka yo'yganYapaloqqush do'sti Sho'ranul degan qarg a orqali qushlar shorn Mal.kchohindan suyunchi oladi. Malikshohin o'zining pahlavoni bo'lmish Kulonkir sul- tonning to'yini podshohbk hisobidan o'tkazib bennoqcln bo'nb. xa- zinachisi Kordonni to'y xarajatlarini aniqlash uchun Boyo'g'limkiga jo'natadi. Boyo'g'li qizimng qah.uga mingta vayrona so'raydi. Kordon Umarxon davrida mamlakat obod bo'lib, vayronalar kamaygani, shuning uchun uning sonini 61)0 taga tuslurishri so'raydi. Boyo'g'li ko'nmagach. ortiga qaytib ketadi. Uni eshitgan Ko'rqush oting Kordon - ishbilarmon bo'isa-da, ash Ja qo'lingdan hech ish kelmas ekan deb, o'zi Boyo'g'hning yoniga kelib. Qo'qondan topilniasa ham. mingta vayronanr Buxoro mu- zofotidan topib benshga va'da beradi. Shundan keyin dabdabali to'y qilib. kei in-kuyov murod-maqsadlariga yetadilar.
v/vz o'quvchilar! Sizning yosh.ngiz, bilim darajang z. dunyoqara- shingizni hisobga olib, «Zarbulmasal»dan olingan bir necha ibratli masal va hikoyatlarni e'tiboringizga havola qildik. Voqealar ortidan quvmay, ularniiig mazmuniga sinchiklab nazar soling, mualluning bu masal yoki hikoyat orqali nima demoqchi ekanligiga diqqat qil' ig. Shu narsani yodda tutingki. shoir yoki yozuvchi biror voqea-hodisam snunchaki bayon qilib qo'ya qolmaydi. Voqea-hodisa - ijodkorlarga o'z bad.iy maqsadini amalga oshirish uchun bir vosita, xolos. Aytaylik, «Maymun va Najjor» masali orqali qo'lidan kelmagan ishga uringan kishi albatta. shannanda bo'ladi, degan fikr llgari surilsa. «Toshbaqa va Chayon» masalida do'st tanlashda adashmaslik kerakligiga e't.bor qaratiladi. «Tuya bilan bo'taloq» masalida erki o'zida bo'lmagan kishining fojiasi ko'rsatiladi va hokazo.
KABUTAR BILAN ZOG' Hakimi hoziq bir gulistorn ruhafzog'a doxil bo'ldi. Ko'rdik bir shox uzasinda Kabutar ila Zog' nishast qilib o'lturubdur. Ikkisi bir-biriga vahshat bila nazar qilur ulfati baror kelmas. Shul asnoda mehmon- saron. oldida birjo'y bor erdi - ikkisi suv iehmoqqaqasd qildi. Mehmon- saroni ichida bir rustoiy azbaroyi ayd o'qin sozlab, muntazir o'lturub erdi. Zog' daraxtdan parvoz qilib, eshikni to'g'risig'a tushdi. Zog'din rustoiy o'qin otib o'tkardi, qushig'a yem qildi. Kabutar parvoz q-lib, sih- hat14 ketti Agar Zog' o'zjinsi birla sahroda va yo juvaripoyada15 va yo esk xumanlarda yursa erdi, o'q zaxmini16 yeb. qushg'a yem bo'lmas erdi.
