Муќаддима

 
Havoni changdan tozalashning maqsadlari, vositalari va texnik-
iqtisodiy ko’rsatgichlari 
Ma’lumki,  ishlab  chiqarish  korxonalarida  materiallarni  yanchish,  aralashtirish, 
uzatish  va  quritish  jarayonida  zarrachalarining  o’lchami  3-70  mkm  atrofida  bo’lgan 
changlar 
paydo 
bo’ladi. 
Yoqilg’ilarni 
yoqish 
paytida 
tutunlar, 
bug’larni 
kondensasiyalashda  esa,  tumanlar  paydo  bo’ladi.  Tutun  va  tumanlar  tarkibidagi  qattiq 
va suyuq zarrachalarning o’lchami 0,3-5,0 mkm atrofida bo’lishi mumkin. 
Sanoat korxonalarida havo yoki gazlarni boshqa aralashmalardan tozalash uchun 
quyidagi usullardan foydalaniladi: 
1.  Og’irlik kuchi ta’sirida changni cho’ktirish. 
2.  Markazdan qochma kuchlar ta’sirida changni cho’ktirish. 
3.  Elektr kuchlari ta’sirida (maydonida) changni cho’ktirish. 
4.  Changli havoni filtrlash. 
5.  Changli havo yoki gazlarni yuvish yo’li bilan tozalash. 
Havo  yoki  gazlarni  boshqa  aralashmalardan  tozalash  uchun  bir  qator  tozalash 
qurilmalari  ishlatiladi:  chang  cho’ktirish  kameralari,  siklonlar,  skrubberlar  (shu 
jumladan,  Venturi  skrubberi),  uyurmali  chang  ushlagichlar,  rotasion  qurilmalar,  qattiq 
materiallardan tayyorlangan filtrlar, elektr filtrlari va hokazolar. 
Havo yoki gazlar 3 asosiy maqsadlarda tozalanadi: 
1.  Atrof-muhit  havosining  ifloslanishini  kamaytirish,  ya’ni  havo  tarkibidagi 
changning  miqdorini  uning  ruxsat  etilgan  chegaraviy  konsentrasiya 
(RECHK)sidan oshib ketmasligini ta’minlash uchun. 
2.  Havo yoki gaz tarkibidan qimmatbaho mahsulotlarni ajratib olish uchun. 
3.  Texnologik  jarayonlarga  salbiy  ta’sir  etuvchi  va  asbob-uskunalar  hamda 
qurilmalarning  buzilishini  tezlashtiruvchi  moddalarni  havo  aralashmalari 
tarkibidan ajratib olish uchun. 
Shuni  yodda  tutish  kerakki,  havo  yoki  gaz  tolzalangan  hisoblanadi,  agar  havo 
tarkibidagi  changning  miqdori  uning  RECHKsini  30%ni  tashkil  etsa.  Aks  holda  havo 
toza  hisoblanmaydi.  Masalan,  havo  tarkibida  uglerod  oksidi  (SO)  ning  havodagi 
RECHKsi 5 mg/m
3
 ga tengdir. 
Yuqoridagi ta’rifga asosan proporsiya tuzamiz: