Муќаддима

5 mg/m
3
 — 100% 
x — 30% 
5
,
1
100
30
*
5


x
 mg/m
3
 
Ushbu hisob kitoblordan  xulosa  shuki,  havoni  SO  gazidan tozalangandan  keyin, 
tozalangan  havo  tarkibida  SO  ning  konsentrasiyasi  1,5  mg/m
3
  ni  tashkil  etgan  bo’lsa, 
demak  havo  tozalangae  va  u  inson  hayoti,  o’simliklar  va  hayvonot  dunyosi  uchun 
zararsiz hisoblanadi. 
Har  bir  tozalash  qurilmasining  texnik  imkoniyatlari  va  iqtisodiy  ko’rsatkichlari 

---

67 
 
quyidagilar bilan belgilanadi: 
1. Tozalash qurilmasining ishlash samaradorligi. 
Ushbu  ko’rsatkich  tozalash  qurilmasida  havodagi  changni  qancha  miqdorda 
ushlab  qolinmaganligini  ko’rsatadi.  Masalan,  tozalash  qurilmasiga  m
1
  kg  changli  havo 
kirib,  unda  m
2
  kg  chang  ushlab  qolindi.  Bunda  qurilmaning  ishlash  samaradorligi 
quyidagi formula bilan %larda hisoblanadi: 
%
100
*
1
2
m
m


 
 
(1) 
Agar  havo  tarkibidagi    changning  konsentrasiyasi  ma’lum  bo’lsa,  unda  tozalash 
qurilmasining ishlash samaradorligi quyidagi formula bilan hisoblanadi. 
%
100
*
0
K
K
C
C
C



 
 
(2) 
bu  erda  C
k
  –  qurilmaga  kirayotgan  havo  tarkibidagi  changning  konsentrasiyasi, 
mg/m
3 
C
0
 – tozalangan havo tarkibidagi changning konseitrasiyasi, mg/m
3 
SHuni alohida ta’kidlash joizki, muhandislik amaliyotida changli havo tarkibidagi 
kichik  zarrachalarni  bitta  tozalash  kurilmasida  butunlay  ajratib  bo’lmaydi.  SHuning 
uchun  tozalash  jarayonlari  bosqichma-bosqich  amalga  oshiriladi,  ya’ni  avval  katta 
zarrachalar  chang  cho’ktirish  kamerelarida,  so’ngra  kichik  zarrachalar  elektr  filtrlarda 
cho’ktiriladi. 
Har  bir  qo’llanilgan  tozalash  qurilmaning  ishlash  samaradorligi  havoni  tozalash 
darajasi (n) bilan aniqlanadi: 
%
100
*
%
100
*
1
1
2
2
1
1
1
2
1
C
V
C
V
C
V
m
m
m
n




   
(3) 
bu erda, 
1
m
 – tozalanmagan havo tarkibidagi qattiq zarrachalar miqdori, kg; 
2
m
 – tozalangan havo tarkibidagi qattiq zarrachalar miqdori, kg; 
V
1
 – tozalanmagan havoning hajmi, m
3
; 
V
2
 – tozalangan havoning hajmi, m
3
; 
C
1
 – changli havo tarkibidagi qattiq zarrachalarning konsentrasiyasi, kg/m
3
; 
C
2
 – tozalangan havo tarkibidagi qattiq zarrachalarning konsentrasiyasi, kg/m
3
; 
Agar  changli  havo  bosqichma-bosqich  ikkita  tozalash  kurilmasi  yordamada 
tozalansa,  unda  tozalash  qurilmalarining  umumiy  ishlash  samaradorligi  (η
um
)  quyidagi 
formula bilan % larda hisoblanadi: