Mtmda ekskursiyanin maqsad va vazifalari

L.A. Jibareva

 

Bosh estetik tarbiya bo'limi,

 

"Ko'tarilish" DC Doimiy Yo'ldoshi

 

Ekskursiya ekologik madaniyatni shakllantirish vositasi sifatida

 

Maktab  o'quvchilarining  ekologik  madaniyatini  shakllantirish  bo'yicha  dasturiy 

ta'minotni  tahlil  qilish  shuni  ko'rsatdiki,  mualliflar  tomonidan  bolalarda  kuzatuvni 

rivojlantirish, ularni tabiat ob'ektlari va hodisalarini muntazam ravishda kuzatishga 

odatlantirish  vositalari  tez-tez  ekskursiya  (lotincha  ekskursiyadan  -  a  sayohat). 

Zamonaviy  g'oyalarga  muvofiq,  "ekskursiya  -  bu  ma'rifiy,  ma'rifiy,  ilmiy  va 

---

ma'rifiy  maqsadlar  uchun  qo'llanma  rahbarligida  muzey,  diqqatga  sazovor  joy, 

ko'rgazma,  tabiat  ob'ekti  va  boshqalarni  kollektiv  tekshirish;  shuningdek,  bo'sh 

vaqtdan foydalanishda estetik ehtiyojlarni qondirish uchun ". 

Biz  ko'rib  chiqqan  ta'lim  dasturlarida  ekskursiya  maktab  va  qo'shimcha  ta'lim 

tizimida  ekologik  madaniyatni  shakllantirishning  asosiy  pedagogik  vositalaridan 

biri sifatida taqdim etilgan. 

Ekskursiyalarning turli xil tasniflari mavjud. Ekskursiyalarni tasniflashning amaliy 

ahamiyati  va  zaruriyati  ularni  guruhlarga  ajratish  va  ulardagi  turli  ekskursiya 

mashg'ulotlarini tayyorlash va o'tkazish xususiyatlarini aniqlaydigan xususiyatlarni 

aniqlashda. 

Maqsadlariga qarab ekskursiyalar o'quv, ishlab chiqarish, o'lkashunoslik, ekologik, 

madaniy va boshqalarga bo'linadi. 

Ekskursiyalar bo'yicha uslubiy va pedagogik adabiyotlarda bir-biridan mazmuni va 

tashkil  etilishi  bilan  ajralib  turadigan  uchta  asosiy  ekskursiya  turlari  eslatib 

o'tilgan:  mahalliy  mintaqa  va  uzoq  masofalarga  ekspeditsiyalar  (ekspeditsiyalar); 

muzey; murakkab. 

Ushbu  tasnif  ekskursiya  ob'ektlarini  o'rganish  joylari  va  sharoitlariga  asoslanadi. 

Ro'yxatda  keltirilgan  barcha  ekskursiyalar  maktab  o'quvchilarining  ekologik 

madaniyatini  shakllantirish  bo'yicha  o'quv  dasturlari  tarkibida  aks  etadi,  ammo 

ko'pincha  dastur  mualliflari  mahalliy  tarixiy  va  muzey  ekskursiyalaridan 

foydalanishni taklif qilishadi. 

Mahalliy  tarixiy  ekskursiyalar  -  bu  ekologik  ta'limda  mahalliy  tarix  tamoyilini 

amalga  oshirish  vositalaridan  biri,  bolalar  uchun  o'z  erini,  uning  tabiati,  tarixi, 

iqtisodiyoti  va  madaniyatini  o'rganish  usulidir.  Shu  bilan  birga,  bilimlarni 

kengaytirish va uni mintaqaviy material bo'yicha konkretlashtirish o'rtasida maqbul 

muvozanatga erishiladi. 

---

Mahalliy  tarixiy  ekskursiyalarning  bir  necha  turlari  mavjud:  ekologik,  ekologik-

biologik,  topografik,  tarixiy,  tarixiy-biografik,  harbiy-tarixiy,  sanoat,  arxeologik, 

adabiy, badiiy tarix va boshqalar. 

Ushbu  ekskursiyalarning  maqsadi  ma'lum  bir  mintaqani  (esda  qolarli  joy  va 

yodgorliklar,  tabiiy  ob'ektlar)  yuqorida  ko'rsatilgan  ma'lum  yo'nalishda 

o'rganishdir. Tabiatga ekskursiya ta'lim va tarbiyaning samarali pedagogik vositasi 

bo'lib, ta'lim faoliyati va turistik sayohat xususiyatlarini birlashtiradi. 

Ekologik  ekskursiyalar  paytida  maktab  o'quvchilari  nafaqat  sanoat  yoki  qishloq 

xo'jaligi  korxonalarining  yaratilish tarixi  va ularning asosiy  texnologik jarayonlari 

bilan,  balki  uskunalarning  eskirishi  darajasi  bilan,  korxonaning  iqtisodiy  va 

ekologik  ahamiyati  bilan,  shuningdek  uning  ekologik  infratuzilmasi,  ekologik 

xizmatlari. 

Ekskursiyalarni  muzeylarda  ham  tashkil  etish  mumkin.  Shuni  ta'kidlash  kerakki, 

so'nggi o'n yilliklarda ta'lim muassasalarida tashkil etilgan muzeylar faol rivojlanib 

bormoqda.  Shu  bilan  birga,  ekskursiyalar  paytida  interaktiv  shakllarga  aniq 

ustunlik beriladi. 

So'nggi o'n yilliklarda muzey va ekskursiya faoliyatiga yangicha yondashuv paydo 

bo'ldi.  Muzeyning  kommunikativ  modeli  shakllanishi  bilan  ekskursiyalar 

aloqaning o'ziga xos turi sifatida qaraldi. 

Ekskursiya  ob'ektlari  nafaqat  tabiiy,  tarixiy  yoki  madaniy  yodgorliklar,  muzey 

ekspozitsiyalari,  balki  maktabga  yaqin  bo'lgan  o'rmon,  park,  ko'cha,  chiqindilar, 

sanoat korxonalari ham bo'lishi mumkin. Agar ekskursiya ekologik ahamiyatga ega 

bo'lsa, sanoat korxonalari chiqindilari, ifloslangan kanalizatsiya, maishiy va sanoat 

chiqindilari chiqindilari muhim ob'ektlarga aylanadi. 

Ekskursiya bir yoki bir nechta ob'ektni ko'rsatish va o'rganishga asoslangan bo'lishi 

mumkin.  Bu  mavzu,  mavzu,  o'quvchilar  tarkibi  va  yoshiga,  marshrutga  va  vaqt 

davomiyligiga bevosita mutanosibdir. 

---

YOQDI.  Qo'rqinchli  tasnifga  murakkab  (integral)  ekskursiyalarni  kiritdi,  uning 

davomida  muallifning  fikriga  ko'ra  talabalar  tabiat  g'oyasini  bir  butun  sifatida 

shakllantiradilar. Maktab o'quvchilari murakkab ekologik g'oyalarni oladilar: inson 

faoliyatining  biosferaga  ta'siri,  tabiiy  resurslardan  oqilona  foydalanish  va  atrof-

muhitni muhofaza qilish. 

Bir  qator  mualliflar  (S.D.Deryabo,  T.A.Kulikova,  S.N.Nikolaeva,  V.A.Yasvin) 

ekologik ekskursiyalarni alohida ajratadilar, ularni ekologik  tarbiya shakli sifatida 

ko'rib  chiqmoqdalar,  bu  tabiat  majmualariga  yoki  madaniy  muassasalarga  ta'lim 

maqsadida tashrif buyurishdir. 

Ekskursiyalarni  tasniflashda  boshqa  yondashuvlar  mavjud.  V.A.  Sichinava 

ekskursiyalarni  tarkibiga,  ishtirokchilar  tarkibiga,  o'tkaziladigan  joyiga,  o'tkazish 

uslubiga qarab tasniflaydi.  K.P. Yagodovskiy barcha ekskursiyalarni  ikki  guruhga 

ajratadi: so'rov (ko'p qirrali) va tematik. 

Ilmiy adabiyotlarda ekskursiyaning bir nechta o'ziga xos xususiyatlari ko'rsatilgan. 

Asosiy  xususiyat  -  vizual  idrok  etishning  ustuvor  yo'nalishi  bo'lib,  u  ekskursiya 

ob'ektlarini  har  xil  tomondan,  har  xil  burchakdan,  turli  masofadan  turib  tekshirish 

uchun kerakli og'zaki sharh  va berilgan  marshrut bo'ylab  harakatlanish bilan birga 

keladi. Ekskursiyaning navbatdagi o'ziga xos xususiyati - so'rovnomaning kollektiv 

xarakteri  bo'lib,  natijada  umumiy  qiziqish  bilan  birlashtirilgan  guruhda  birgalikda 

psixologik  muhit  vujudga  keladi,  birgalikda  hissiyotlar  va  u  ko'rgan  narsalar 

haqida  fikr  almashish  imkoniyati  mavjud.  va  eshitdim.  Ekskursiya  jamoaviy 

muloqot  sherigi  bo'lgan  guruh  bilan  muloqotning  psixologik  xususiyatlarini 

hisobga olgan holda quriladi. Ushbu xususiyatlar yo'riqchiga sayyohlarning vizual, 

og'zaki  va  motorli  harakatlarini  boshqarish  uchun  yordam  beradi.  Ekskursiya 

maqsadli  bo'lishi  va  guruhga  (maktab  o'quvchilari,  sayyohlar,  mutaxassislar, 

hamkasblar) tabaqalashtirilgan yondashuv asosida amalga oshirilishi kerak. 

ULAR.  Grevs  va  N.P.  Antitsiferlar  ekskursiyaning  mazmuni,  hissiy  kayfiyati  va 

"sayohat qilish" ning asosiy xususiyatlari deb atashgan. 

---

V.A. Gerd ekskursiyada ijtimoiy tarbiya elementlarini ajratib ko'rsatdi: o'zaro xulq-

atvorni  belgilaydigan  ijtimoiy  hissiyotlarni  yaratish;  tashkiliy  ko'nikmalarni 

shakllantirish; tabiiy material bilan kollektiv ishlash ko'nikmalarini rivojlantirish. 

Umumiy  ma'noda,  ta'lim  ekskursiyasi  kosmosda  o'z  tabiiy  muhitida  bir  ob'ektdan 

ikkinchisiga  harakatlanishda  yoki  inson  tomonidan  sun'iy  ravishda  yaratilganida 

sinfdan  tashqarida  ta'lim  maqsadlarida  foydalaniladigan  pedagogik  vosita  sifatida 

tavsiflanishi mumkin. 

Dastur  materialiga  kiritilgan  ekskursiyalarni  uch  guruhga  bo'lish  mumkin:  kirish, 

joriy  va  umumlashtiruvchi.  Kirish  ekskursiyalari  dasturning  yangi  mavzusi  yoki 

qismini  o'rganishdan  oldin.  Hozirgi  ekskursiyalar  kichik  o'quvchilar  uchun  tabiat 

rasmlarini  namoyish  qilmasdan  idrok  etishi  qiyin  bo'lgan  materialni  yanada 

kengroq  o'rganishga  imkon  beradi.  Umumiy  ekskursiyalar,  o'rganilgan  barcha 

mavzuni,  dastur  bo'limini  umumlashtiradi,  talabalar  tomonidan  olingan  bilimlarni 

mustahkamlash va chuqurlashtirishga yordam beradi. 

Kuzatishlar  ko'rsatib  turibdiki,  hozirgi  vaqtda  o'qituvchilar  o'quv  rejalari  va 

rejalariga  kiritilmagan  ekskursiyalarni  keng  mashq  qilmoqdalar.  Ular  sinfdan  va 

maktabdan tashqari ishlarning bir qismi sifatida amalga oshiriladi va turli xil ta'lim 

maqsadlari va vazifalariga ega. 

Ekskursiyalar  katta  ta'lim  imkoniyatlariga  ega  va  bolalarga  maktabda  olgan 

bilimlarini  kengaytirish  va  chuqurlashtirishga  imkon  beradi.  Ekskursiyalar 

sharoitida  oddiy  sinflarda  erishish  qiyin  bo'lgan  ko'rish  va  izchillik  darajasiga 

erishish mumkin. 

Biz  ko'rib  chiqqan  ko'plab  o'quv  dasturlarini  amalga  oshirish  jarayonida 

ekskursiyalar  maktab  o'quvchilarining  ekologik  madaniyatini  shakllantirish 

vositasi  sifatida  keng  qo'llaniladi  deb  taxmin  qilinadi.  Ekologik  ta'limda 

ekskursiyalar  turli  xil  ta'lim  sohalaridagi  o'quv  materiallarini  jalb  qilgan  holda 

qo'llaniladi. 

---

Bunda  etakchi  rol  ekologik  ekskursiyalarga  tegishli.  Ekologik  ekskursiyaning 

o'ziga  xos  xususiyatlari,  uning  asosiy  mazmuni  talabalar  tomonidan  tirik 

materiyani uning barcha ko'rinishlari, darajalari, funktsiyalari va aloqalarida ko'rib 

chiqishdir. V.I.ga ko'ra. Vernadskiy, "tirik materiya - bu ma'lum bir davrda mavjud 

bo'lgan  yoki  mavjud  bo'lgan,  kuchli  geologik  omil  bo'lgan  tirik  organizmlar 

to'plamidir". 

Maktab  o'quvchilari  uchun  ekskursiyalarning  birinchi  uslubiy  ishlanmalari 

biologik  ta'lim  metodistlarining  (NM  Verzilin,  VMKorsunskaya,  AN  Myagkova) 

asarlarida  paydo  bo'ldi,  ularning  mazmuni  asosan  maktab  o'quvchilari  tomonidan 

atrof-muhit omillarini - o'simliklarning muhiti va yashash sharoitlarini o'rganishga 

asoslangan edi. hayvonlar ... 

Hozirgi  vaqtda  ekologik  ekskursiyalar  biologik  ta'lim  doirasidan  chiqib,  har 

tomonlama  va  murakkab  xarakterga  ega  bo'lib,  maktab  o'quvchilarining  ekologik 

madaniyatini shakllantirishga qaratilgan asosiy o'quv kurslari va qo'shimcha ta'lim 

dasturlari tarkibiga kiritilgan. 

Maktab  o'quvchilarining  ekologik  madaniyatini  shakllantirishda,  bizning 

fikrimizcha,  mahalliy  tarixiy  ekskursiyalar  ham  katta  imkoniyatlarga  ega.  Bu 

akademik  D.S.ning  "Madaniyat  ekologiyasi"  tushunchasiga  mos  keladi.  Lixachev 

o'z  ona  yurtining  tabiiy  va  madaniy  muhitini  o'rganish  o'rtasidagi  eng  yaqin 

aloqalarga  ishora  qilib,  u  quyidagilarni  ta'kidladi:  "Madaniy  muhitni  asrash 

atrofdagi  tabiatni  asrashdan  kam  bo'lmagan  ahamiyatga  ega  vazifadir.  Agar  tabiat 

inson  uchun  uning biologik hayoti  uchun zarur bo'lsa, demak  madaniy  muhit  ham 

uning  ma'naviy,  axloqiy  hayoti,  "ma'naviy  qaror  topishi",  ona  joylariga  bog'lanib 

qolishi, axloqiy o'zini o'zi tarbiyalashi va ijtimoiyligi uchun zarurdir. ”. 

Ta'limdagi  zamonaviy  va  an'anaviy  muammolari  jamiyat  rivojlanishining  turli 

davrlarida  ilmiy  adabiyotlarda  faol  muhokama  qilingan.  Sovet  mafkurasi 

o'tmishdagi ma'naviy merosga nisbatan ikkilanuvchi va ehtiyotkor edi. Zamonaviy 

ta'lim  dasturlarining  tahlili  shuni  ko'rsatdiki,  so'nggi  yillarda  xalq  pedagogikasi 

---

vositasida  maktab  o'quvchilarining  ekologik  madaniyatini  va  avvalo,  xalq 

an'analari asosida shakllantirish tobora keng tarqalmoqda. 

An'analar  (lot.  Traditio  -  o'tkazish)  -  avloddan  avlodga  o'tadigan  va  ma'lum 

jamiyatlar  va  ijtimoiy  guruhlarda  uzoq  vaqt  saqlanib  kelinayotgan  ijtimoiy  va 

madaniy  meros elementlari. ... Muayyan ijtimoiy  institutlar, xulq-atvor  me'yorlari, 

qadriyatlar,  g'oyalar,  urf-odatlar,  marosimlar  va  boshqalar  an'analar  bo'lib  xizmat 

qiladi.Bu yoki boshqa an'analar har qanday jamiyatda va ijtimoiy hayotning barcha 

sohalarida  amal  qiladi.  Asta-sekin  bir  avloddan  ikkinchi  avlodga  o'tadigan 

ma'naviy-axloqiy  me'yorlar  va  g'oyalarning  uzluksizligini  ta'minlaydigan  xalq 

an'analari tizimi rivojlandi. 

Rus xalqi hayoti azaldan tabiatdagi hodisalar aylanishi, fasllarning o'zgarishi bilan 

bog'liq.  Shu  asosda  xalq  taqvimi  va  unga  qo'shilgan  marosimlar,  urf-odatlar  va 

bayramlar  paydo  bo'ldi.  Rossiyada  qishloq  ta'tillari  vaqti  yoz  yoki  qish  faslining 

boshlanishiga,  daryolarning  muzlashi  yoki  ochilishi,  qushlarning  ketishi  yoki 

kelishi kabi hodisalarga bog'liq edi. 

Taqvim  bayramlari  xalq  madaniyatining  muhim  qismidir,  ularda  inson  va  tabiat 

o'rtasidagi  yaqin  aloqalar  mavjud.  Xalq  bayramlari  tabiatning  bir  holatidan 

ikkinchi  holatiga  o'tishning  eng  muhim  davrlarini  belgilaydi.  Taqvim  ta'tillari 

odamlarning  mehnat  faoliyati  jarayonida  rivojlanganligi  sababli  ular  tabiat  va 

atrof-muhitning rivojlanishi bilan bog'liq boy tajribaga asoslanadi. 

O'quv  yili  davomida  bayramlar,  marosimlar,  xalq  amaliy  san'ati  bilan  tanishib, 

maktab  o'quvchilari  xalq  taqvimidan  o'z  xalqlarining  tarixi,  turmush  tarzi,  urf-

odatlari va e'tiqodlari to'g'risida ko'p narsalarni o'rganadilar. 

Maktab  o'quvchilarini  xalq  urf-odatlari  bilan  tanishtirish  ekologik  madaniyatni 

shakllantirishning samarali vositasi bo'lib, ekologik g'oyalarni shakllantirish uchun 

asos  bo'lib,  bolalarni  o'z  xalqi  tarixiga  daxldor  his  qilishlariga  imkon  yaratadi, 

bolalar ijodini boyitish va xilma-xil qilishga yordam beradi. 

---

Atrofdagi  olamni  bilish  shakllaridan  biri  sifatida  an'anaviy  ravishda  ta'limiy 

ekskursiya  bir  necha  asosiy  elementlarning  sintezidir:  oldindan  tanlangan  idrok 

ob'ektlarini  tabiiy  yoki  ijtimoiy  muhitda  namoyish  etish  va  ular  haqida  hikoya 

qilish, shuningdek mustaqil ish bolalar. 

Agar  shunchaki  shou  bo'lsa,  ekskursiya  ob'ektlarning  mexanik  tafakkuriga 

aylanadi,  agar  shou  bo'lmasa,  u  ma'ruza  yoki  suhbatga  aylanadi.  Ekskursiya 

paytida namoyish qilish va aytib berish nisbati ta'lim maqsadlariga, o'quvchilarning 

yoshiga, mavzusi va ob'ektlarning xususiyatlariga qarab farq qilishi mumkin. 

Shuni ta'kidlash kerakki, ekskursiya paytida o'quv materiallarini namoyish etish va 

hikoya  qilish  kabi  an'anaviy  an'anaviy  shakllar  o'quvchilar  tomonidan  o'quv 

materialini  passiv  idrok  etishni  va  ko'pincha  o'tilgan  materialni  bir  xil  passiv 

ravishda takrorlashni - takrorlash, savollarga javob berishni nazarda tutadi. 

Bizning  fikrimizcha,  ekskursiya  yuqorida  sanab  o'tilgan  asosiy  elementlar  bilan 

cheklanib  qolmasligi  kerak,  uni  ancha  kengroq  ko'rib  chiqish  kerak.  Amaliyot 

shuni ko'rsatadiki, ekskursiyalarni  o'tkazish  monoton bo'lib,  faqat shou,  hikoya  va 

mustaqil ishlardan foydalanish kichik o'quvchilar uchun noo'rin, chunki bu yoshda 

bolalar o'z taassurotlarini doimiy ravishda o'zgartirib turishlari kerak. 

Ekskursiyani o'tkazish usullari sinfda o'qitish metodlaridan farq qiladi, chunki ular 

vizual  idrok  etish  va  ekskursiya  ishtirokchilari  o'rtasida  faol  muloqotning 

ustuvorligini ta'minlaydi. Ekskursiya asosan  universitet  va  maktab ta'limi tizimida 

qo'llaniladigan  printsiplar  asosida  qurilgan  va  o'tkazilgan  hollarda,  ekskursionist 

qiziqishni  yo'qotadi  va  ko'rsatma  ekskursiya  ham  bo'sh  vaqtni  qiziqarli  shakli 

ekanligini unutadi. 

 

Bizning  tadqiqotimiz  uchun  ekskursiyani  murakkab  pedagogik  vosita  sifatida 

ko'rish  juda  muhimdir.  Ushbu  kontekstdagi  murakkablik  ekskursiya  paytida 

ishning  shakllari  va  usullarining  turli  xil  kombinatsiyalarida  (kutilgan  natijalarga 

---

va 

o'qituvchining 

tanloviga, 

bolalar 

manfaatlariga 

muvofiq 

turli 

xil 

kombinatsiyalarda). 

Biz 

ekskursiya 

paytida 

boshlang'ich 

maktab 

o'quvchilarining 

ekologik 

madaniyatini  shakllantirish  uchun  juda  keng  usullardan  foydalanishni  taklif 

qilamiz, shu jumladan idrok etish (ma'lumotni hislar orqali etkazish va idrok etish), 

og'zaki,  tasviriy  va  namoyishiy,  amaliy,  mantiqiy,  gnostik,  tadqiqot  usullari,  va 

boshqalar. 

Umuman  olganda,  ushbu  usullar  ilmiy  xarakterga  ega,  jumladan  ratsionallik, 

ob'ektivlik,  natijalarning  takrorlanuvchanligi,  algoritm  bo'yicha  ishlash.  Bu 

an'anaviy  maktab  o'qitish  uslublariga  ham  tegishli.  Biroq,  amaliyot  shuni 

ko'rsatadiki,  ko'pincha  ilmiylik  "psevdologiya"  bilan  almashtiriladi  (ya'ni  tashqi 

jiddiylik,  tushunish  bilan  birga  bo'lmaydi).  Taqdimotning  haddan  tashqari 

quruqligi bolalarning zerikib, o'qishga bo'lgan ishtiyoqini yo'qotishiga olib keladi. 

Bolaning  materialni  faol  ravishda  qayta  ishlashi  uning  xotirasida  uzoq  vaqt 

davomida  iz  qoldiradi,  qiziqish  uyg'otadi  va  mavzuga  nisbatan  ongli  va  hissiy 

munosabatni  shakllantiradi.  Shuning  uchun  ekskursiyalarni  o'tkazish  amaliyotida 

biz tabiiy ob'ektlarni o'rganishning an'anaviy ilmiy usullarini turli xil interaktiv va 

o'yin o'qitish usullari bilan birlashtiramiz. 

Ekskursiya paytida qiziqishni rag'batlantirishning ko'plab usullari tabiatan o'ynoqi. 

Turli  xil  yosh  guruhlari  ulardan  foydalanishda  jiddiy  va  o'ynoqi  elementlarning 

boshqa  muvozanatiga  ega  bo'ladi 

. 

Kichik  maktab  o'quvchilari  "jiddiy  o'ynashadi" 

va metodik tinch ishni o'yinga zaruriy tayyorgarlik sifatida qabul qilishadi. 

Tabiatga  ekskursiya  materialni  namoyish  qilish  va  tabiatda  to'plangan  materialni 

aniqlash,  marshrut  tavsiflari  va  buxgalteriya  hisobi,  kichik  tadqiqot  ishlari  va 

o'zlashtirilgan  bilimlarni  boshqarish  shakllaridan  intellektual  o'yinlar,  nazariy  va 

amaliy  foydalanish  kabi  shakllardan  foydalanishni  o'z  ichiga  olishi  mumkin. 

testlar, dala konferentsiyalari. 

---

Ekskursiya  doirasida  ishlash  shakllari  va  usullarini  tanlash  biz  oxir-oqibat 

kutadigan natijalar bilan bog'liq. 

Shunday  qilib,  ekskursiya  davomida  ekologik  bilimlarni  shakllantirish  uchun 

tabiatda  maqsadga  muvofiq  kuzatuvlar,  tabiat  ob'ektlarining  o'ziga  xos 

xususiyatlarini o'rganish,  muzey eksponatlarini batafsil o'rganish, suhbat,  ma'ruza, 

illyustratsiyalarni tavsiya etamiz. 

Ekologik  ongni  shakllantirish  uchun  biz  taqvim  tsikliga  rioya  qilgan  holda,  "xalq 

taqvimi"  sanalari  asosida  ekskursiyalarni  taklif  etamiz  va  shu  bilan  an'analarning 

davomiyligini davom ettiramiz. 

Ekskursiya  davomida  turli  xil  ijodiy  vazifalar,  masalan,  ekologik  ertakning 

jamoaviy tarkibi, she'rlar, insholar, badiiy fotosuratlar va rasmlarni bajarish, diqqat 

va  ijodiy  tasavvurni  faollashtirish,  nimaga  nisbatan  o'z  hissiy-qiymat 

munosabatingizni  ifoda  etish  imkoniyatini  beradi.  siz  ko'rasiz  va  eshitasiz, 

shuningdek  maktab  o'quvchilarining  ongini  shakllantirish  uchun  old  shartlarni 

yaratasiz. 

Amaliyot  shuni  ko'rsatadiki,  ekologik  toza  materiallardan  tayyorlangan  mahsulot 

kollektsiyalarining  namoyishi  yorqin  hissiy  taassurot  qoldiradi.  Bu  tabiiy 

matolardan  tayyorlangan  har  xil  turdagi  yog'och,  shpon,  somon  va  boshqalardan 

tayyorlangan buyumlar bo'lishi mumkin. 

 

 

---

Xulosa 

Ekskursiya  pedagogik  vosita  sifatida  talabalarning  ekologik  faoliyatini  tashkil 

qilish  uchun  keng  imkoniyatlarga  ega.  Ekskursiya  doirasida  siz  tabiiy  materiallar 

bilan  ishlash,  obodonlashtirish  bo'yicha  aksiyalar  bo'yicha  turli  xil  mahorat 

darslarini rejalashtirishingiz mumkin. 

Ekskursiyalar  doirasida  o'quv  jarayonlarini  o'quvchilarning  qiziqishlariga 

asoslangan  holda qurish, o'quvchiga o'zining o'quv-bilish  faoliyatini rejalashtirish, 

tashkil  etish  va  nazorat  qilishda  mustaqillik  ko'rsatishga  imkon  beradigan  o'quv 

jarayonini qurish mumkin. natijasi mahsulotni yaratishdir. 

Loyiha  muammosi  talabalar  uchun  shaxsan  muhim  bo'lganligi  sababli,  ushbu 

o'qitish  usuli  akademik  bilimlar  bilan  haqiqiy  hayot  o'rtasida  jonli  aloqani 

o'rnatishga yordam beradi, talabalarning ijtimoiylashuviga yordam beradi, muloqot 

qobiliyatini, jamoada ishlashni va bag'rikenglikni rivojlantiradi. 

Shuningdek, ekskursiya paytida siz tadqiqot usullaridan samarali foydalanishingiz 

mumkin. Ekskursiya doirasidagi ilmiy-tadqiqot ishlari maktab o'quvchilarida jonli 

bilimga qiziqishning paydo bo'lishiga hissa qo'shadi, mavjud tajriba, bolalarning 

maktab darslarida olgan bilimlari va hayot jarayonida tabiiy ravishda foydalanishni 

o'z ichiga oladi. Bolalar eng oddiy ilmiy ishlarni bajarishni, tizimlashtirishni, tahlil 

qilishni, faktlar va kuzatuvlarni taqqoslashni o'rganadilar. Ushbu mashg'ulot 

ularning bilimlari haqiqatini aniqlashga, xulosalar chiqarishga yordam beradi, 

hujjatlarni qanday saqlashni o'rgatadi: kuzatish kundaliklari, yosh tadqiqotchining 

kundaliklari. Ota-onalar bolalar va kattalar o'rtasidagi hamkorlik tamoyilini amalga 

oshirishga yordam beradigan tadqiqot ishlarida ham faol ishtirok etishlari mumkin 

 

 

---

 

         Adabiyotlar  ro’yxati.  

 

1.

 

Yusupova P. Maktabgacha tarbiya pedagogikasi: Ped.in-tlarning 

maktabgacha tarbiyafak.  

2.

 

Talabalari uchun. –T.: O’qituvchi,  

a.

 

 

Ziyoyev H Istiqlol-ma’naviyat negizi. T:. Ma’naviyat,  

3.

 

 

Ziyoyev H. O’zbek xalqining shakllanishi. /Guliston,  

4.

 

 

Zunnunov A. O’rta Osiyoda pedagogik fikr taraqqiyotidan lavhalar. -

T.:«Fan», b. 

5.

 

 

Zunnunov A. O’zbek pedagogikasi tarixi. -T.: O’qituvchi,  

6.

 

 

www.ziyonet.uz