17.
(24-16 g/t Maqsudov A.S.)
reaksiyalarida katalizator yuqori faolligi va yaxshi
termik barqarorligi bilan
harakterlanadi.
Bu katalizatorning muhim afzalligi uning potensial katalitik
zaharlarga
barqarorligidir.
Bundan tashqari katalizator to’yinmagan
birikmalarni to’yintirish, uglerod-azot, uglerod-kislorod bog’larning o’zilish
reaksiyalarida ma'qul faollik bilan farq qiladi va amaliyotda barcha neft
fraksiyalarini gidrotozalash uchun qo’llaniladi. Alyumonikel molibdenli
katalizatorning to’yinmagan birik-malarni to’yintirish
reaksiyalarida faolligi
kamroq, ammo aromatik uglevodorodlarni to’yintirish jihatidan va azotli
birikmalarni gidrogenlash jihatidan. SHu bilan birga u o’zining dastlabki yuqori
faolligini tezroq yo’qotadi
. Ochiq neft mahsulotlari gidrotozalashining hozirgi
zamon katalizatorlari faolligini yo’qotmasdan 3-6 yilgacha ishlaydi.
Ishlagani sari katalizatorda koks, katalizator massasidan 17-20 % va
oltingugurt, katalizator massasidan 0,5-1,5 % to’planadi. Katalizatorning
faolligi pasayadi. Bug’ yoki gaz havoli aralashma bilan koks va oltingugurtni
kuydirib faollikni tiklash mumkin. Odatda gidrotozalash katalizatorlari uchtadan
kam bo’lmagan regenerasiyaga bardosh beradi. Katalizatorning
faolligi faol
komponent yo’qolganda pasayishi mumkin. Bu harorat 600
0
C gacha
ko’tarilganda va molibden uch oksidining bug’lanishi sodir bo’lganda
regeneresiya paytida sodir bo’lishi mumkin. Harorat 760
0
C dan yuqori
bo’lganda faol alyuminiy oksidi faol bo’lmagan nikel alyuminatiga aylanadi,
katalizatorning qizib biriktirilishi sodir bo’lib buning natijasida uning faol
yuzasi kamayadi.
Gidrotozalashning eng yaxshi katalizatorlarini “Haldor Topsoe”,
“Criterion”, “Chevron” va boshqa shunga o’xshash
katalizatorli kompaniyalar
ishlab chiqaradilar. Rossiyada uchta katalizatorli kompaniyalar TNK-VR-
Ryazanda va OAO NK “Rosneft’” Angarsk va Novokuybishevskda) chet el
katalizatorlari bilan raqobat qila oladilar gidrotozalash katalizatorlarini ishlab
chiqaradilar.Gidrotozalash jarayoniga ta'sir etuvchi asosiy omillar. Ularga
18.
(24-16 g/t Maqsudov A.S.)
quyidagilar kiradi: katalizatorlarning ta'siri (ilgari ko’rib chiqilgan edi), xom
ashyoning
xossalari, harorat, bosim, VGS ning aylanib turish karraligi va
issiqlik effekti yuqori.
Xom ashyo.
Gidrotozalash qurilmasiga kelib tushayotgan xom ashyoda
namlikning miqdori 0,02-0,03 % dan oshmasligi kerak. Namlik miqdorining
ko’pligi katalizatorning mustahkamligiga ta'sir qiladi, korroziyaning
jadallashuvini
kuchaytiradi, barqarorlashtirivchi ustunning normal rejimini
buzadi. Xom ashyoda mexanik qo’shimchalar bo’lmasligi kerak, chunki ular
reaktorga tushib katalizatorda to’planadi va natijada uning ishlash samaradorligi
pasayadi. Xom ashyoni havo kislorodi bilan muloqoti hisobiga uning tarkibidagi
to’yinmagan va kislorodli birikmalarning.
Ko’p kondensasiyalanishini oldini olish maqsadida gidrotozalash
qurilmalarining xom ashyo bilan ta'minlashni to’g’ri
oziqlantirishni sxemasi
bo’yicha tashkillashtirishni yoki uni oraliq xom ashyo parklarida rezervuarlarda
inert gazli “yostiq” ostida saqlash kerak. Xom ashyoni havo kislorodi bilan
muloqoti reaktor blokining sistemasida issiqlik almashtirgich, kompressor va
reaktorlarda qatlamlar hosil bo’lishiga olib keladi.
Harorat
gidrotozalash
reaksiyasi uchun optimal bo’lib 260-420
0
C dagi harorat intervali hisoblanadi.
260
0
C dan past haroratda oltigugurtsizlantirish reaksiyasi sekin boradi, 420
0
C
dan yuqori haroratda krekinglash va kokslanish reaksiyalari kuchayadi.
Katalizatorning ishlash qobiliyati susayishining oxirida qurilma ishlab turganda
yuqoriroq haroratni saqlab turadilar, chunki haroratning ko’tarilishi katalizator
faollining pasayishini qoplaydi.
Bosim s
istemada umumiy bosim 2,5 dan 6 MPa gacha bo’lgan bosim
optimal bo’lib
hisoblanadi, bunda vodorodning parsial bosimi 1,5-3,7 MPa
gacha tashkil qiladi. Tozalanayotgan mahsulot qancha og’ir bo’lsa, undagi
to’yinmagan uglevodorodlar qancha ko’p bo’lsa, reaktorga kirishdagi vodorod
saqlagan gazdagi vodorodning parsial bosimi shuncha yuqori bo’lishi kerak.
19.
(24-16 g/t Maqsudov A.S.)
Vodorodning parsial bosimi oshishi bilan tozalash darajasi yaxshilanadi, koks
hosil bo’lishi kamayadi, katalizatorning xizmat qilish muddati oshadi
vodorodning sarfi.
Gidrotozalashda vodorod gidrogenlash, eritish va puflashga
sarflanadi. Gidrogenlashga vodorodning sarfi
yuqori darajada xom ashyoga
to’yinmaganlar hamda smolalarning miqdoriga bog’liq bo’ladi va to’g’ri
haydalgan benzinga 0,1 % dan, kokslash benzini yoki vakuumli gazoylga 1,3 %
gacha o’zgaradi. Suyuq mahsulotlarda eritishdagi vodorodni yo’qotishlar
tozalanadigan mahsulot molekulyar massasasining va sistemadagi umumiy
bosimning ko’tarilishi bilan oshadi.
Gidrotozalash jarayonida toza vodorodni emas balki vodorodning hajmiy
miqdori 50-95 % ni, qolgan qismi metan, etan, propan va butan tashkil qilgan
gazni qo’llaydilar. Gidrotozalash reaksiyalarning natijasida vodorod yutiladi,
uglevodorodni gazlar, vodorodsulfid va suv hosil bo’ladi. SHuning uchun
vodorodning
vodorod
saqlagan
gazdagi
miqdori
reaktorga
kirishda
chiqishdagiga qaraganda yuqori.
Do'stlaringiz bilan baham: 
