Bilim düzgünleri gurama we ýerine ýetiriş usuly boýunça aşakdaky görnüşlere bölünýär:
1. Diktanta ünsi çekiň.
2. Öz diktanta ýa-da ýat tutan diktant.
3. Annotasiýa.
4. Saýlawly ýazgy.
5. Mugt diktant.
6. Surat ýazgysy.
7. Sözlük.
8. Döredijilik.
Bulardan saýlama, erkin we döredijilikli ýazgylarda tekst belli bir üýtgetmeler bilen ýazylýar. Synag ýazgysy, okuwçylaryň ýaňy-ýakynda ýa-da ozal öwrenilen we maşklar bilen berkidilen düzgünleri näderejede özleşdirendigini kesgitleýär. Barlag görkezmesi bir bölüm öwrenilenden ýa-da çärýegiň ahyrynda geçirilýär. Ekzamen ýazgysy okuw ýylynda 5-6 gezek geçirilýär. Bu görnüşli diktatorda goýberilen ýalňyşlyklar çuňňur seljerilýär, olary ýok etmegiň ýollary kesgitlenýär. Bu nukdaýnazardan synag ýazgysynyň bilim ähmiýeti uludyr. Orfografiki maşklar hökmünde dürli diktant ulanylýar.
Düzgüne amal etmegiň düzgünini nädip ulanmalydygyna has gowy düşünmek üçin ünsi çekmek ulanylýar. Tekst ýazmazdan ozal, düşündirişli bellikdäki ýaly, ýazylanda, okuwçylar sözi nädip ýazmalydygyny we näme üçin beýle ýazylýandygyny düşündirýärler.
Okuwçylar ýazuwda öwrenilen sözleri ýa-da ýazuw düzgünleri esasynda ýazylan söz bolan teksti okaýarlar we ýat tutýarlar (ýa-da görýärler), ýa-da mugallymyň ýolbaşçylygynda eşidýärler (ýatda saklaýarlar), soň özbaşdak ýazýarlar. Annotirlenen diktant okuwçylaryň ukyplaryna baglylykda iki dürli usulda geçirilýär. Talyp, adatça mugallymyň ýolbaşçylygynda diktant ýazmazdan ozal ýa-da soň belli bir sözüň ýazylyşyny düşündirýär. Sözüň bogunly, sesli harp tarapdan ýazylyşyny seljerýär, düzgüni oňa degişlidir. Mysal üçin, Injil - bilimiň çeşmesi "- kitap: Injil. Iki derejeli. Birinji dereje k, i; ikinji derejeli t, o, s ümsüm şlang. Iň soňky b ses ses ýaly aýdylýar; s. Onda b ýa-da s sesini aňladýan harpyň ýazylyşyny barlaýarys. Munuň üçin sözüň soňundaky i sesini goşýarys we diýýäris: kitap. B sesi ýazylyşy ýaly. "
Bu ýazgyda talyplar düzgünler bilen baglanyşykly sözleriň aşagyny çyzýarlar.
Saýlawly ýazgyda, talyplar ýazylan sözlemleriň ýa-da tekstleriň hemmesini ýazmaýarlar. Diňe mugallymyň wezipesine gabat gelýän bölegi ýazýarlar (öwrenilen düzgüne laýyklykda ýazylan sözler, sözlemler). Mysal üçin, diňe baş harplar bilen ýazmak (1-nji synp), aýyplanýan sözde goşulan at bilen söz ýazmak ýa-da aýyplanýan işde özüne bagly işlik bilen söz ýazmak (4-nji synp). Saýlanan diktant okuwçylarda orfografiki intellektini ösdürýär.
Erkin ýazuwda, okuwçylara mazmuny bozmazdan söz düzümini üýtgetmek, sözi söz bilen ýakyn many bilen çalyşmak erkinligi berilýär. Diktant üçin 3-5 bölekden ybarat tekst saýlanýar. Mugallym ilki teksti bir gezek aç-açan okaýar, soň tekstiň mazmuny barada söhbet edýär. Käbir düzgünleri ýatladýar. Tekstden soň, ýazgyny täzeden okamak üçin okuwçylaryň mazmunynyň bir bölegi.
Do'stlaringiz bilan baham: |