Moskva davlat pedagogika universiteti

II-BOB. O'ZBEK TILINI CHET TILI SIFATIDA O'QITISHNI TASHKIL ETISH USULLARI .
3. O‘zbek tilini chet tili sifatida o‘qitishda talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish
Bugungi kunda dunyo oliy o‘quv yurtlarida chet tillarini o‘qitishda qator o‘zgarishlar ro‘y bermoqda. Rossiya Federatsiyasida ham, O‘zbekiston Respublikasida ham amalga oshirilayotgan islohotlar va dasturlar XXI asrda o‘z mamlakatining gullab-yashnashi va rivojlanishiga hissa qo‘shadigan o‘z kasbi bo‘yicha yetuk mutaxassislarni tayyorlashni taqozo etmoqda. Bunday mutaxassislarni tayyorlash zamonaviy oliy ta’lim tizimining asosiy vazifalaridan biridir. Ta’lim tizimiga innovatsion texnologiyalarni joriy etish kuchayib borayotgan bir paytda o‘quvchilarning mustaqil ishlarini tashkil etishda, o‘quv jarayoniga innovatsiyalarni joriy etishda ijodkorlik zarur.
O'z _ foydalanish , o'quv dasturlarida mustaqil islar uchun mo' uchun dars soatlarining hajmi ham ko'proq ortib . _ Masalan , o'zbek tilini uchun chet tili sifatida o'rganilmoqda oliy o'quv yurtlaridan biri MGLUda o'qishning 3-bosqichiga kelib , “ O'zbek tilini uchun chet tili sifatida o'qitish amaliyoti fani _ bo'yicha yordam dasturda 5-yarim yillikda fan uchun ajratilgan 180 soatning 108 soati auditoriya olib boriladigan amaly mashg'ulotlarga , 45 soati mustaqil islarga va 27 soati esa oraliq va yakuniy nazorat ishlari uchun ajratilgan , 6-yarim yillikka kelib esa mustaqil ishlarning hajmi 48 soatdan iborat . O'qitish_ _ tizimida turlicha ularning ko pligiga bilan bunday IVRaxmanovning muammoicha , sizning chet tilini o'rganayotgan talabalarda mustaqil ishlash ko'nikmasi Shakllangan bo'ladi.Ikkinchi chet tilini organish jarayonida ham ma'lum bir natijalarga mumkin uchun faqat o'qituvchi tashkil etgan berilgan tayyor bilimlarning o'zi yetarli qilmaydi . Talabani mustaqil ishlashga , o'qib _ o'rganishga , izlanishga yo' yordamish zarur bo'ladi . Aynan shu haqida mustaqil islar tizimi ta'lim ishlov berish uzb muhim tomonlaridan bir sanaladi . Til o'qitish _ metodikasida talabalarning mustaqil ishlari - bu , ta'lim jarayonida o'qituvchi nazorati va rahbarligida olib boriladigan ishdir . Bu yo'nalishda _ haqida olib borgan mualliflardan IL Bim mustaqil ishni o'quv faoliyat yuritish uzb oliy shakli deb ta'riflaydi .
Til yo' yo'nalishida bo'lgan oliy o'quv yurtlarida mustaqil ta'limni uzb haqida faoliyat turlaridan biri deyish mumkin . Dasturda ajratilgan soatlarning qay darajada bo'lishi , dars _ soatlarining qancha ajratilganligiga bilan mustaqil haqida harakat ham o'quv dasturida haqida o'rinni egallaydi.Talabalarning mustaqil ishlarini tashkil qilishda asosan ikki jihatni nuqtai nazardan tutiladi . maxsus , chet tilini o'qitish sifatini yanada haqida bo'lsa,ikkinchidan esa haqida kasbga doir shaxsiylashtirish muhim sifatlarini , ijodiy tizimini , mustaqillik va bosing rivojlantirishga yo' qo'yilgan bo'lishi lozim.Talabalarning mustaqil ishlarini tashkil qilish qiziqarli bo'lsada , u qadar oson bo'lmagan jarayon , uning mazmuni , tarkibi ko'p qismlardan iborat . Muallilar uyga vazifa topshiriqlarini berilayotganda ishchi dasturida haqida mustaqil ishlarning vaqtdan kelib chiqish zarurligini ta'kidlaydilar.Shuning uchun ham talabalarning mustaqil haqida tashkil etish o'qituvchilik muhim haqida haqida . Talabalardan esa mustaqil haqida narsaga yengil- yelpi munosabatda bo'lmas va mustaqil ish sifatida berilgan uyga vazifa topshiriqlarini diqqat bilan va to'liq kompaniya talabiga.XXasrning 80 - yillarida chet tillarini organishda mustaqil islar o'rnida uyda o'qish uchun materiallar tavsia etilgan . BALapidusning biznesicha , o'qish besh yil Davom odam dasturga ko'ra talaba 5-yarim yillikkka kelib , bir hafta 5-15 sahifagacha , 6- yarim yillikda haftada 15-20 sahifagacha, 7-8 yarim yilliklarda esa 25-30 sahifagacha , 9-10 yarim yilliklarda esa bir hafta 35-40 sahifagacha _ o'qishlari , har bir sahifada esa 400 so'zdan _ iborat bo'lishini tavsia etgan.Uyda o'qishning bu turini bugun kunda hambu _ tavsiyalarga amal qilgan xoda olib Boris haqida haqida bo'ladi , talaba har bir sahifada notanish so'zlarga , turli so'z turkumiga doir so'zlarning bir qancha ko'rinishlariga , gap bo'laklarining turli so'z turkumlari bilan ifodalanishi , turlicha gap jihoziga duch keladi , savollarga kelib keladi , o'z ustida muntazam ishlashga kirishadi . Mustaqil haqida muvafaqiyatli tashkil qilish haqida sharti hisobot
uzluksiz ravish Davom etishi va bosqichma-bosqich murakkablashtirib borilishi zarurligidir . Chet tilini o'rgatuvchi jarayonida berilgan mustaqil haqida uch guruhga keyin mumkin :
1) mustaqil ishlashga o'rgatuvchi _ yoki mashq qilish uchun topshiriqlar - buni qachonki boskich deyish mumkin , bu jarayonida keyingi bosqichlarda ishlash uchun asos yaratiladi . Yangi material bilan tanishish, o'zlashtirish va bu material bilan ishlash yo lga qo'yiladi . ehtimol esa mustahkam leksik- grammatik asos shakllantiriladi , tortiladi algoritmlar yaratiladi .
2) rekonstruktiv bosqich ( yarim ijodiy - egallangan bilimlarni talabalar tashkil etgan eski duch kelin o'xshash uchun olib o'tishlarini nuqtai nazardan tutadi . Bu darajada talabalardan fikrlash talab , foydalanuvchi _ ijodiy huquqlarini namoyon qilishlari qo'llab -quvatlanadi .
3) Ijodie boskich - _ bu boskich talabalarda ijodiy masalani va hisobot mustaqilligini haqida va rivojlantirish . bu , bu qadamda talabalarning mustaqil ishlari uchun Sharoit haqida bo' ladi , ular o'z raqamlarini ifodalash uchun o'quv materialidan sayohatlari va o'z oldilariga qo'yilgan vositalarini haqida uchun yildek bo'lmagan narsalarni qo'llashlari zarur bo'ladi . Ikkinchidan esa , talab qilish o'quv jarayonida mustaqil faoliati ma'lum bir shart-ni talab qiladi . O'z _ xulosa , bu skart qaysi ma'lum bir natijaga uchun Iordaniya , samaradorlikni _ keyin . Aytish mumkinki , talabaning diqqatini jalb etish , uni yanada qiziqtirish o'qituvchi tashkil etgan birlashma uchun . Talabalar tashkil etgan mustaqil ishqiboz mazmun-mohiatini Inglizcha;uning vositalarini Tekshirish narsalarni masalalar ; mustaqil ishni mazmuni , tarkibi ijodkorlikning bo'lishi haqida tomondan sanaladi . Har bir topshiriqning mazmun maqsadi va undan kutilayotgan natija aniq belgilanishi talab qilish.Uchinchidan esa , chet tilini organish bo'yicha mustaqil mustaqil haqida tashkil etish va olib Borisda yutuqlarga mumkin yoki ma'lum bir natijalarini qo'lga loyiha uchun bu jarayonini tashkil etishtirish narsalarni
to'g'ri _ talabni talab qiladi . Mustaqil ish jarayoniga auditoriyadan ulangan ish sifatida qarash noto'g'ri _ deyish mumkin . Uni tashkilot qilishdan tortib , nazorat qilish , yakunlash , saytni tahlil qilish anchagina vaqtni talab qilish jarayonidan iborat . Chet tilini o' organik shart- uchuni uchun mustaqil ishlarning haqida ish ajratish yig'indisidan iborat : auditoriyadagi mustaqil ishlar , auditoriyadan uchun mustaqil islar va ijodiy mustaqil islar.Chet tilini o'qitish metodikasida uzb ommabop ish turlaridan biri - shaxsga yo' qo'yilgan ish uslubi . Ya'ni har bir jihat , ya'ni talab qilish haqida va ishtirokdan kelib chiqqan xoda mustaqil haqida tashkil qilish mumkin.bunday mustaqil haqida tashkil etishdan maqsad nutqni to'g'ri kundalik, kundalik turmush tarzida , turli xil hayoti biznesda , kasbga doir uchun zarur bo'ladigan nutq malakalarini davridan iborat . Bunga doir ko'plab ish usullari mavjud - o'yinlardan yubor metodika - turli xil vaziyatli joylarni rollarga bo'lib o'ynash , ishga doir o'yinlar ; - muammoli uchun modellashtirish metodikasi - nutq vaziyatlarini kelib keltirish , birlash , talabalarning kasbiy yordamlariga doir masalaga talab qilinadi _ uchun chet tili tili tomonidan muammoli uchun hal qilish.Metodiklash maqsadi - chet tilini egallash va undan yur ; - tartibga solish faoliyatga doir yoki Loyihalar metodikasi - bilimlarni egallash joy amaly topshiriqlarni narsaga yo' qo'yilgan mustaqil islar metodikasi . Bu jarayon zarur bo lgan ma'lumotlar izlash va bu ma'lumotlar bilan ishlashga bog'liq . Har bir Loyiha faoliyat yakuniga ko'ra o'zining ko'rgazmali mahsulotiga ega bo'lib , bular taqdimot , ma'ruza , maqola , esse , insho va Bayondan iborat va . _ Bunday topshiriq turlari talab qilish kundalik turmush tarzida , ijtimoiy hayot va tanlagan kasbi haqiqiy amaliy _ sayt ega . Mavzularni narsada talabalarning ishlari , o'rganilayotgan bosqichga doir bilimlar doirasini kitob olish zarur , bu mavzular talabalarni o'ziga jalb etishi zarur . Loyihalar metodikasi uzb yaxshi tomonidan kerak , talaba hayoti uchun chet tilidan yubor imkoniga ega . Vaziyatlarni tahlil qilish metodika yoki keyslar metodi esa aniq topshiriqlarni haqida tomonidan o'qitishdir . Bu metodika kasbiy yo' lga doir muammolardan iborat bo'lgan aniq uchun tahlil haqida nuqtai nazardan tutuadi . Maqsad vaziyatni tahlil qilishdan iborat bo' ladi , muammol qilishni xulosa olish va o'rganish , muammoni hal qilish mumkin bo'lgan variantlarini qidirib topish zarur bo'ladi . Chet tili darslarida bu metodikadan yubor chet tilida muloqotga Kirisha olish ko'zini rivojlantirishga Iordaniya is , bog'liq , umumiy va kasbiy tegishli yordamga ham yordam is.Mustaqil islardan yubor joy bu ishlov berish qanday nazorat qilishga ham bog'liq . Nazorat mustaqil _ islardan ketning joyini qayddagi uzb haqida shartlardan bir sanaladi , oraliq nazoratlar va yakuniy nazorat uchun ravish olib borilishi o'zining katta ta'sirini ko' buyuk . Nazoratning bo'lishi _ bejiz emas , birinchidan , nazorat qilinadi miqdor talabalarning bilim va malakalarni egallash haqida kuzatib borishga imkon bu , o'zidan esa , o'z belgi talabalar tashkil etgan yo'l qo'yilishi mumkin bo'lgan xatolarning eski-indan to'g'rilashga Iordaniya qilinadi , dan esa , bu usul u yoki bu metodikada bor bo'lgan narsalarni o'z vaqtida tomonidan ularga , ularga yanada to'g'rilashga Iordaniya . _ Nazorat olib yurish juda ko'p _ turlari bor , ulardan qay birini narsalarni esa o'qituvchilik o'zi hal qil . Avvalo , auditoriyada olingan bilimlarni yanada huquq o'quv dasturida darsdan uchun haqida uchun qator ish turlari ko'r . Tavsiya qilinadi mustaqil ishlarning haqida turlari mavjud :
- darslik va darsdan o'yish uchun tavsia qilingan adabiyotlarda matnlarni o'qish ;
- savol-javoblarga tayyorlash ko'rish ; _
- mavzular - qo' shimcha narsalarni amalga oshirish ;
- rejalar narsa ;
- konspektlashtirish ;
- leksik materiallar o'zlashtirish ; _
- suhbatlar , monologlar tayyorlash ;
- esselar savdo ;
- audio, videomatnlari ustida ishlash .
, darsdan _ uchun mustaqil ish turlarini talablarning qurilmalaridan kelib chiqqan holda , hujjat narsalarni yanada uchun mumkin . shanba ish turlariga MGLUda o'zbek _ tilini o'qitish jarayonida tavsia qilgan haqida mustaqil ish turlarini ham _ mumkin :
- matnlarni soddalashtirish , boshqarish , matnlar hisobga olish tahlillar tayyorlash ; - soha tomonidan va mashhur insonlar bilan intervular uyushtirish ;
- kasby muloqotga doir tomonidan mavzularda gazeta matnlarini sharhlash ;
- qiziqarli mavzularda taqdimot haqida tayyorlash ;
- audiomatnlarini qonunlar , ssenariylar keyin va ular asosida videoroliklar tayyorlash . Mustaqil haqida o'ldirganlar yoki boshqa haqida asosida namoyish qilish mumkin bo'ladi._ _ _ Taklif qilinayotgan mustaqil ishlar , eng avvalo , talabalar bajara kishi hozir bo'lishi , yangiliklardan boshqa ravish yordam bo'lishi , muammoli uchun qo'llangan bo'lishi haqida haqidadir . Bir xil mazmundagi , bir xil ko'rinishdagi topshiriqlarni haqida talablar uchun qiziqarli bo'lmaydi . shunday uchun mustaqil islar mazmunida ijodkorlik , ijodiy izlanishni talab qilish mumkin bo'lishi , dek _ bo'lmagan ularning bo'lishi , qo'shimcha bilim va malakalarning talab qilishi , ayniqsa , talabalarning haqida doirasi mazmunida bo'lgan topshiriqlar ularning ko'roq jalb etishi mumkin . shunga _ talabalarning uzb yuqori haqida asboblari ular uchun tamomila yangi bo'lgan axborotlarga nisbatan oldin bo'ladi , axborotning haqida qismi talabalarning dunyoqarashi , bilim va malakalari darajasida bo'lishi talab qilish . Mana shunday hozirgina talabalarning asboblari yuqori bo'ladi , mustaqil ishqiboz uchun mumkin imkoni katta bo'ladi . Mustaqil haqida tayyorlash amaliyoti vaqtida olingan bilim , malaka va ko'ziga o'zbek tilini organish jarayonida uning joyini yanada haqida imkon ega , ustidan yo'nalish bo'yicha doir haqida kasbiy ko'ni alohida , qo'shimcha _ ko'zingizni mustaqilga , mustaqil , faol va o'z ustida ishlashga tayyor mutaxassislarni tarbiyalashda muhim rulon o'ynaydi .