Morfеmika-morfologiya

Balki,

  siz  aytarsiz  nima  bo‘lganini?

  (P.Tur.)  2.

Nafsi  uchun  emas, 

balki

  qadri  uchun  yig‘laydi-da.

 

(O„.Usm.) 3. 

-Qaerga borish, kimga uchrashishni u yaxshi biladi.  – 

To‘ppa-to‘g‘ri.

 (CH.Ayt.) 4. 

Hilola 

gapning 

to‘g‘risini

 aytdi 

(O„.Usm.) gaplarida [W



-lashayotgan] so„zlar (1-3-gapda) qo„llanilgan.  

[W



]-simon (so„z-gapsimon) lar deganda mohiyatan so„z-gaplar bo„lmagan lug„aviy birliklarning 

so„z-gap vazifasida kelishi tushuniladi. Jumladan, modalsimonlarga 

shunday qilib, baxtga qarshi, tavba, 

xudo  saqlasin; 

undovsimonlargaerkalash  ma‟noli 

asalim,  oppog‘im 

va  undalma  ma‟noli 

ey,  do‘stlar

 

kabi;  tasdiq/inkorsimonlarga 

xuddi  shunday,  hech  qachon,  noto‘g‘ri

    kabi;  taklif/ishorasimonlarga 

boshlang

  ko„rinishli so„zlar misol bo„ladi. Qisqasi, so„z-gaplarning leksik-semantik turlari bo„lmish sof 

so„z-gaplar  o„zlari  tarixan  kelib  chiqadigan  so„z  turkumlaridan  batamom  uzilgan  bo„lib,  ularning 

ko„pchiligi ravish, sifat, ot sifa-tida mutlaqо  qo„llanilmaydi. So„z-gaplashgan unsurlar esa o„zlari tarixan 

kelib chiqqan so„zlar bilan omonimik munosabat hosil qiladi va o„z aloqasini boshqa turkumlardan to„la 

uzmagan bo„ladi. So„z-gaplashayotgan unsurlarga o„zi boshqa so„z turkumi (ravish, sifat, olmosh, son, 

fe‟l)ga  tegishli,  lekin  so„z-gaplarga  xos  ma‟no  va  vazifalarda  qo„llanila  oladigan  birliklar  kiradi  va 

bularning    so„z-gapsimonlardan    farqi    shundaki,    ushbu    qatlamga    oid    so„zlar  tarixiy  taraqqiyot 

natijasida    batamon  so„z-gaplarga  o„tib  ketishi  mumkin.  So„z-gapsimonlar  esa  o„z  turkumi  doirasida 

qoladi.