Morfemik tahlil tartibi

Morfemik va so`z yasalishi tahlili.

Morfemik tahlil tartibi:

1.Matndan gap ajratib olinadi

2.Gapdagi so`zlar morfema, ya’ni asos va qo`shimchalarga ajratiladi.

3.O`zak morfema ko`rsatiladi

3.Affiksal morfemalar miqdori aniqlanadi

5.Qo`shimchalarning turi ko`rsatiladi

1-gap

1.Befoyda so’zni aytma, foydali so’zdan qaytma.

2.Be-foyda so’z-ni ayt-ma, foyda-li so’z-dan qayt-ma

3.foyda, so’z, ayt, qayt- o’zak morfemalar

4.6 ta affiksal morfema mavjud

5. a) so`z yasovchilar – 2 ta: -be, -li;

b) sintaktik shakl yasovchilar – 2 ta: -ni, -dan;

d) lug`aviy shakl yasovchilar – 2 ta: -ma, -ma

2-gap

1.Mehmonlarning quvnoq qahqahasidan Mahmudning mudroq ko’zlari katta ochildi.

2. Mehmon-lar-ning quvna+q tovush-i-dan Mahmud-ning mudroq ko’z-lar-i katta och-il-di.

3.mehmon, quvna, tovush, Mahmud, mudroq, ko’z, katta, och(fe’l)-o’zak morfemalar

4. 10 ta affiksal morfema mavjud

5.a) so`z yasovchilar – 1 ta: -q;

b) sintaktik shakl yasovchilar – 6 ta: -ning, -i, -dan; -ning, -i, -di

d) lug`aviy shakl yasovchilar – 3 ta: -lar, -lar, -il

3-gap

1.Oyni etak bilan yopib bo’lmas.

2.Oy-ni etak bilan yop-ib bo’l-mas

3.oy, etak, yop, bo’l-o’zak morfemalar

4.3 ta affiksal morfema mavjud

5. a) so`z yasovchilar – yo’q;

b) sintaktik shakl yasovchilar – 2 ta: -ni, -ib;

d) lug`aviy shakl yasovchilar –1ta: -mas

4-gap

1.Bu so’zlar shoirni zarracha qo’rqitmadi.

2. Bu so’z-lar shoir-ni zarra-cha qo’rq-it-ma-di.

3.bu, so’z, shoir, zarra, qo’rq-o’zak morfemalar

4.6 ta affiksal morfema mavjud

5. a) so`z yasovchilar – 1 ta: -cha;

b) sintaktik shakl yasovchilar – 2 ta: -ni, -di;

d) lug`aviy shakl yasovchilar –3 ta: -lar, -it, -ma.

5-gap

1. Otamdan qattiq hayqirardim.

2. Ota-m-dan qattiq hayqir-ar-di-m.

3.ota, qattiq, hayqir-o’zak morfemalar

4.5 ta affiksal morfema mavjud

5. a) so`z yasovchilar – yo’q;

b) sintaktik shakl yasovchilar – 4 ta: -m, -dan, -di, -m;

d) lug`aviy shakl yasovchilar –1 ta: -ar.

So’z yasalishi tahlili tartibi:

1.Matndan gap ajratib olinadi

2.Gapdagi yasama so`zlar aniqlanadi.

3. so`zning tuzilishiga ko`ra turi belgilanadi.

4.Sodda yasama so`z yasashga asos qism va yasovchi qismga ajratiladi.

5.Kompozitsiya usulida yasalgan so`zlar tarkibi va turkumi ko`rsatiladi.

1-gap

1.Bilimli biladi, zakovatli uqadi.

2.Bilimli, zakovatli- yasama so’zlar

3.Bilimnli, zakovatli-affiksatsiya usulida yasalgan

4.Bilim+li (otdan sifat yasalgan), zakovat+li (otdan sifat yasalgan)

5. Kompozitsiya usulida yasalgan so’zlar yo’q.

2-gap

1.Savodsizlik – qayg`urishga arziydigan tuban illat.

2.Savodsizlik, qayg’urishga -yasama so’z

3.Savodsizlik, qayg’urishga -affiksatsiya usulida yasalgan

4.Savodsiz+lik (sifatdan ot yasalgan), qayg’u+r (otdan fe’l yasalgan),

5. Kompozitsiya usulida yasalgan so’zlar yo’q.

3-gap

1.Befoyda so’zni aytma, foydali so’zdan qaytma.

2. Befoyda, foydali- yasama so’zlar

3. Befoyda, foydali-affiksatsiya usulida yasalgan

4.Be+foyda(otdan sifat yasalgan), foyda+li(odan sifat yasalgan)

5. Kompozitsiya usulida yasalgan so’zlar yo’q.

4-gap

1.Pok kishilar doim shodlik ustida, gunohkor esa g’am va qayg’u ostida bo’ladi.

2.Shodlik, gunohkor-yasama so’zlar

3.shodlik, gunohkor-affiksatsiya usulida yasalgan

4.Shod+lik(sifatdan ot yasalgan), gunoh+kor(otdan ot yasalgan)

5. Kompozitsiya usulida yasalgan so’zlar yo’q.

5-gap

1.Mayli, hamma in’om, hamma boylik o’sha madhiyabozlarga buyursin.

2.Boylik, madhiyabozlarga-yasama so’z

3.Boylik, madhiyaboz-affiksatsiya usulida yasalgan

4.Boy+lik(sifatdan ot yasalgan), madhiya+boz(otdan ot yasalgan)

5. Kompozitsiya usulida yasalgan so’zlar yo’q.