Mo’minova Risolat Xabibulla qizining

Ikkilamchi davriylik. Bunday qonuniyat asosiy guruhcha elementlarida (s- va p- elementlarda) kuzatilgani uchun uni vertikal davriylik ham deyiladi. Ikkilamchi davriylik yuzaga kelishi d- va f- pog‘onachalarning elektronlar bilan to‘lib, yadro zaryadining to‘silishi tufayli valent elektronlarning yadroga tortilishining zaiflashishi hisoblanadi. Bu ta’sir tufayli atom radiusi, ionlanish potensiali, elektronga moyillik energiyasi va atomlarning elektromanfiyliklari o‘zgaradi. Yuqoridagi sababga ko‘ra faqat 14 guruhda emas, boshqa guruh elementlarida ham o‘xshashlik ko‘rinadi. Masalan, litiyning xossalari magniyga, berilliy aluminiyga, titan niobiyga, vanadiy esa molibdenga o‘xsash xossalarga ega.

Bu guruh elementlari inert gazlar yoki nodir gazlar deyiladi. Ularga geliy, neon, argon, kripton, ksenon va radon kirib, ular nodir gazlar yoki inert gazlar deb ataladi. Shu paytgacha geliy, neon va argon birikmalari olinmagan. Bu guruh elementlari gazlar qatoriga kirsa ham ularning molekulalari tarkibida faqat bittadan atom bor.

Geliydan tashqari bu guruh elementlarining tashqi qavatidagi elektronlar soni 8 taga teng. Bunday atomlar tashqi qavati juda barqaror hisoblanadi.

Inert gazlar yuqori ionlanish potensialiga ega. Shuningdiek atom radiusi va odatdagi sharoitdagi zichligi neondan radonga(30.1-jadval) qarab ortib boradi.

30.1-jadval. Nodir gazlarning eng muhim kattaliklari

Asosiy kattaliklar	He	Ne	Ar	Kr	Xe	Rn
Atom massa Valent elektronlar Atom radiusi Gazning zichligi, g/l Ionlanish nergiyasi, eV E^o®E^+ Suyuqlikka aylanish harorati ^oC Qotish har.^oC Havodagi miqdori, hajm %	4,002 1s^2 0,122 O,18 24,59 -268,9 -271,4 0,0005	20,98 2s^22p^6 0,160 1,90 21,57 -246,O -248,6 0,0016	39,94 3s^23p^6 0,192 1,78 15,76 -185,9 -189,3 0,93	83,80 4s^24p^6 0,198 3,71 14,00 -153,2 -157,4 10^-4	131,30 5s^25p^6 0,218 5,85 12,13 -108,1 -111,8 10^-5	[222] 6s^26p^6 0,22 9,73 10,78 -61,9 -71 10^-12

Inert gazlar ichida eng past suyuqlikka aylanish va qotish harorati geliyda kuzatiladi. Hajmiy jihatdan argon havoda 0,93 % ni tashkil etadi. Qolgan inert gazlar bir muncha kam tarqalgan.