Mo‘minov N. N., Bolbekov M. A., Po‘latov I. B., Nurmatov sh. Sh

 

Uslubiy ko‘rsatmalar 

Avtomobil  sovitgichli  transportlar:  a)  izotermik  kuzovli  avtomobillarga,  b) 

muzli avtomobillarga va g) refrejiratorli avtomobillarga bo‘linadi. 

Izotermik  kuzovlar    engil  yoki  yuk  tashuvchi  avtomobilarning  shassilariga 

o‘rnatiladi.  Ular  ko‘pincha  kichik  partiyadagi  mahsulotlarni  qisqa  masofalarga 

tashishga  muljallangan  bo‘ladi.  Izotermik  kuzovni  yogoch  yoki  metall  karkaslardan 

yasab,  tashqi  va  ichki  yuzalari  metal  katlamlari  bilan  koplanadi.  Tashqi  va  ichki 

koplamalarning  orasi  issiqlik  izolyasiyali  materiallar:  minora  yoki  penoplast  bilan 

to‘ldiriladi.  Izotermik  kuzovda  yukni  ortish  va  tushirish  kulayligiga  qarab  ma’lum 

o‘lchamli  eshik  qilinadi.  Eshik  ham  issiqlik  izolyasiyali  bo‘lib  maxsus    qulf 

o‘rnatilgan bo‘ladi. Bunakangi kuzovli avtomobillar GAZ,  ZIL, Polshadagi  « N i s 

a» va «J u k» avtomobil zavodlarida ishlab chiqariladi. 

Muzli-avtomobillarning    kuzovlarining    sovitish  qurilmalari  ham  mashinasiz 

ishlaydi,  ular muz tuzli aralashmalar, quruq muz va suyuk azot bilan sovitiladi. 

---

85 

 

Muz  tuzli  aralashma  bilan  sovitiladigan  izotermik  kuzovning  yon  va  oldingi 

devorlariga aralashma to‘ldirilgan idishlar joylashtiriladi.  Bu usulning samaradorligi 

past bo‘lgani uchun ko‘p ishlatilmaydi. 

Izotermik  kuzovning  ishchi  hajmini  quruq  muz  bilan  sovitish  samaradorligi 

yuqori  bo‘lgan  usul  bo‘lib,  mahsulot  va  havo  haroratini  ancha  past  ushlab  turishi 

mumkin,    sovuqlik  miqdori  oshishi  esa  mikroorganizmlarning  rivojlanishiga,  

biokimyoviy jarayonlarga,  magorlanishga to‘sqinlik qiladi. Lekin quruq muz qimmat 

bo‘lganligi  sababli undan  cheklangan  miqdorda  foydalaniladi.  Asosan  muz  qaymoq 

tashishda  ko‘llaniladi.  Bu  usulda  kuzovida  harorat  -25  –  20

0

C  atrofida  bo‘ladi. 

Izotermik  kuzovni sovitish usulining  eng samaradorligi  suyuk gaz, ya’ni suyuk azot 

bilan sovitishdir. Suyuk azot kuzovning ishchi hajmiga sepiladi, buglanishi natijasida 

uni sovitadi. Bu tipdagi avtomobillarda azotni saklovchi maxsus rezervuarlar bo‘lib, 

uni  kuzovga  uzatish  sistemasi  ham  bo‘ladi.  Azot  ham  bakteriya  va  mag‘or 

zamburug‘larini  ko‘payishiga  to‘sqinlik  qiladi.    Azot  bilan  sovitishning  asosiy 

afzalligi kuzov hajmini va mahsulotni juda tez sovitish. Masalan: sovitgichli mashina 

bilan sovitish tezligidan 25marta katta tezlikda sovitadi. 

Katta  partiyadagi  sovitilgan  yoki  muzlatilgan  tez  buzuluvchan  mahsulotlarni 

tashishda avtomobil refrejiratorlardan foydalaniladi. 

SHaxarlararo  tashishda  esa  ko‘p  tonnali  avtomobil  refrejiratorlar  ko‘llaniladi. 

Ular  tyagach  va  izotermik  kuzovli  polupriseplardan  va  avtonom  sovitish  va  isitish 

mashinasidan  iborat  bo‘ladi.  Kuzovdagi  havoning  harorati  +4

0

C  dan  -22

0

C  gacha 

boshqarilib  turiladi.  Sovitish  qurilmasi  freonli  sovitish  mashinasi  bilan  sovitiladi.  7, 

10, 12t poluprisepli tyagachlar CHexoslovakiyadan chiqariladi(ALKA).