|
қийинчиликлар хусусида
Сапаева Р., немис ва француз тиллари кафедраси, ўқитувчи;
Абдуллаева Гулнара, немис ва француз тиллари кафедраси, катта ўқитувчи; там же: Studentin des 3.St.jares;
Schahlo Ismailova, Urgentscher staatliche Universität;
Кадырова Нигора, Урганч Давлат Университети;
Рузиматов Сардорбек, Urgench Staat Universiti
Ургенчский государственный университет
М
аълумки, грамматика кўникмаларига ўргатиш ме-
тодлари ҳозирги кунда чоп қилинган ва чоп қилина-
ётган методик адабиётларда етарли даражада ёритилган
бўлиб, чет тилларини ўқитишнинг ҳозирги замон методи-
касида ўқитиш жараёнида фақат ўқув материаллари эмас,
балки тилни ўрганиш шарт-шароитлари, айниқса ўрганув-
чининг тилни ўзлаштиришга қўшган ҳиссасига ҳам катта
эътибор берилади. Кўпгина немис тили ўқитувчиларининг
эътироф этишларича, ўқувчиларга грамматик қоидаларни
ўргатиш бир мунча қийин кечади. Бу борада икки муам-
мога дуч келинади:
1. Ўқитувчининг грамматик қоидаларни қай тарзда
тушунтириши.
2. Ўқувчиларнинг дарс пайтида ёки уйда ўқитувчи ёр-
дамисиз грамматик қоидаларни тушуниши ва англаб етиши.
Чет тилларини ўрганишда ўрганилаётган тил граммати-
каси ўқувчиларга ўрганилаётган чет тилни тезроқ ўргани-
шлари ва ўша тилда мукаммал ва равон гапира олишлари
учун мустаҳкам кўприк вазифасини ўтайди. Грамматика сўз
тузилиши ва гап тузилишини, яъни тилнинг грамматик қу-
рилишини ўргатадиган фандир. Грамматик қурилиш тилнинг
асосларидан бири саналади. Ҳар бир тилнинг негизи унинг
грамматик қурилиши ва лексикаси ҳисобланади. Исталган
чет тилини ўрганишда она тили грамматикасининг роли
беқиёсдир, чунки она тили тафаккур шаклланишида алоҳида
хизмат ўтайдиган биринчи тилдир. Чет тили грамматикасини
ўрганиш жараёнида эса ўқувчилар она тилларига хос бўлган
ёки хос бўлмаган грамматик ҳодисаларни учратишлари ва
уларни таққослаб ўрганишлари мумкин. Масалан, немис
тили мисолида олиб қарайдиган бўлсак, немис тилидаги ар-
тикл, предлог ўзбек тилига хос бўлмаган грамматик ҳодиса
бўлса, тилда сўзларни ўзаро синтактик алоқага киритадиган
махсус воситалар ўзбек ва немис тилларидаги ўхшаш грам-
матик ҳодисалар жумласига киради. Масалан,
1. Мослашув (die Kongruenz, die Übereinstimmung)
2. Бошқарув (die Rektion)
3. Битишув (die Anschließung)
4. Интонация (die Intonation)
5. Сўз тартиби (die Wortfolge)
Шундан келиб чиқиб, биз мазкур мақолада ўзбек ва
немис тилларига хос бўлган грамматик ҳодисалардан бирига
яъни «феъл бошқаруви» га тўхталишни жоиз деб топдик.
Немис тилида ҳам худди ўзбек тилидагидек, феъллар
ўзидан кейин маълум келишикни талаб қилади ва у билан
бошқарилади. Бироқ шуни таъкидлаш лозимки, ҳамма
вақт ҳам немис тилидаги феълларнинг бошқаруви ўзбек
тилидаги феълларнинг бошқарувига тўғри келавермайди.
Чунки, немис тилида шундай феъллар борки, улар ўз-
ларидан кейин предлогли тўлдирувчини талаб қилади ва
бундай тўлдирувчи одатда предлог билан қўлланган от
ёки олмош билан ифодаланган бўлади. Немис тилидаги
бундай грамматик ҳодиса албатта немис тилини ўрганув-
чилар учун етарли даражада қийинчиликлар туғдиради.
Биз қуйида шундай феъллардан айримларини таҳлил
қила туриб, немис тилини ўрганишда учрайдиган типик ха-
толарни кўрсатишга ҳаракат қилдик.
Немис тилида «кутмоқ» феъли «auf» предлогидан
кейин тушум келишигидаги от ёки олмошни талаб қилади.
warten auf +Akkusativ (тушум келишиги) — кутмоқ
(бировни, бирон нарсани)
Ўзбек тилидаги «кутмоқ» феъли эса бевосита тушум
келишигидаги сўзни талаб қилади. Масалан: У дўстини со-
атлаб кутаяпти.
Кўпгина ҳолларда ушбу гапларни немис тилига тар-
жима қилишда ўқувчилар ўз она тилидаги билимларига та-
янган ҳолда, гапдаги тўлдирувчини тўғридан-тўғри тушим
келишигида қўллайдилар. Табиийки, бундай таржима-
ларда грамматик хатоларга йўл қўйилади.
Нотўғри ҳолат: Stundenlang wartet er seinen Freund
Тўғри ҳолат: Stundenlang wartet er auf seinen Freund.
Қўлланишида грамматик хатоликка йўл қўйиладиган
феъллардан яна бириси эса «табрикламоқ «феълидир. Бу
феъл немис тилида Dativ (жўналиш) келишигини талаб
этади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
