Молодой учёный Международный научный журнал

32
«Молодой учёный»
.
№ 24.2 (158.2)
 .
Июнь 2017 г.
Спецвыпуск
Fikrimizni nemis xalqi orasida keng tarqalgan «Yetimcha» 
ertagi misolida isbotlashga harakat qilamiz.
Masalan, ertakda o»gay onaning zug»umi bilan kulga 
aralashtirilgan ikki xil donni ajratib chiqarish yetim qizning 
zimmasiga yuklatiladi. Albatta, bu oson ish emas. Shu 
paytda yetimchaning iltijosi bilan kaptarlar yordamga kelib, 
bu muammo hal bo»ladi.
O»gay ona ikkinchi bir hiylani amalgam oshirmoqchi 
bo»lganda ham bu sirni kaptarlar oshkor qilishadi.
Ertakdagi yana bir lavhada esa kaptarlar yetim qizni nohaq 
azoblagan ikki opa-singilning ko»zlarini cho»qib, ko»r qili-
shadi.
Kaptarlar yetimchaga hatto oltindan tufli hadya qilishadi.
Bu lavhalarning barchasi turkiy xalqlar, qolaversa, ja-
hondagi ko»plab xalqlar ertaklarida ayrim o»zgarishlar bilan 
takrorlanadi. Chunki kaptarlarning homiylik xususiyati jahon 
xalqlari folklorida keng tarqalgan. Ularning ildizlari totem-
istik qarashlarga borib bog»lanadi. Yetimchaning daraxtga 
yolvorib yordam so»rashi ham ushbu masala bilan bog»liq.
Qolaversa, o»gay qiz bilan bog»liq motiv ham ertaklarda 
ko»plab uchraydi.
Bularning barchasi tipologik hodisalardir. Endi ertak-
lardagi milliy xususiyatlarga kelsak, unda nemis xalqi hayoti 
bilan aloqador anchagina lavhalarni topish mumkin.
Masalan, yetim qizga yog»ochdan ishlangan qo»pol ko-
vushning kiydirilishi, katta saroylarda ziyofat tashkil etilib, 
yigit va qizlarning o»yinga tushishlari, cherkovga borib 
ibodat qilish, cho»qinish, nikoh o»qitish kabi lavhalar Yev-
ropa xalqlari urf-odatlari, xususan, nemis xalqi udumlari bilan 
uzviy bog»lanib ketadi. Chunki bunday lavhalarni o»zbek, 
umuman, turkiy xalqlar ertaklarida uchratish mumkin emas. 
Turkiy xalqlar ertaklarida yog»och kovush kiyish, qiz va yigit-
larning birga raqsga tushishlari mahalliy urf-odatlarga mos 
kelmaydi.
Shu bilan birga ushbu ertakda nasroniy dinining ta»siri 
sezilsa, o»zbek xalq ertaklarida islom dinining ta»siri, al-
batta, o»z aksini topadi.
Binobarin, yozma adabiyot kabi og»zaki adabiyotda ham 
uning yaratuvchisi bo»lgan xalqning tarixiy o»tmishi urf-
odati bilan aloqador ko»plab lavhalarga duch kelish mumkin. 
Bu esa xalq hayotidagi tarixiy voqelikning bizgacha yetib 
kelgan aks sadolaridir.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Sarimsoqov B. Badiiylik asoslari va mezonlari, Toshkent, 2004.
2. Юдин Ю. И. Сказка и история. // Фольклор и этнография, Л., 1984.
3. Imomov K. O»zbek xalq prozasi. Toshkent, 1981.
4. Aschenputtel, Bonn, 1990.