Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

Omilli tahlil metodikasi 

 

Korxonalar xo‘jalik faoliyatidagi barcha hodisa va jarayonlar o‘zaro 

aloqador,  o‘zaro  bog‘liq  va  o‘zaro  shartlangandir.  Ular  bir-biri  bilan 

o‘zaro  bevosita  yoki  bilvosita  bog‘liq  bo‘ladi.  Masalan,  operatsion 

faoliyatidan  foyda  hajmi  mahsulotlar  birligi  narxi  va  tannarxiga,  savdo 

hajmi  va  strukturasiga  bog‘liq.  Barcha  boshqa  omillar  ushbu 

ko‘rsatkichga bilvosita ta’sir qiladi. 

Tahlilda har bir hodisani sabab sifatida ham, natija sifatida ham ko‘-

rib  chiqish  mumkin.  Masalan,  mehnat  unumdorligini,  bir  tomondan, 

mahsulot ishlab chiqarish hajmi o‘zgarishi sababi, uning tannarxi dara-

jasi  sifatida,  boshqa  tomondan  esa  –  ishlab  chiqarishni  mexanizatsiya-

lash  va  avtomatlashtirish  darajasi  o‘zgarishi  natijasi,  mehnatni  tashkil 

qilish takomillashtirilishi va boshqalar tarzida ko‘rib chiqish mumkin. 

Har bir natijaviy ko‘rsatkich ko‘p sonli omillarga bog‘liq. Natijaviy 

ko‘rsatkich  kattaligiga  omillar  ta’siri  qanchalik  batafsil  tadqiq  qilinsa, 

tahlil  natijalari  va  korxonalar  mehnat  sifatini  baholash  shunchalik  aniq 

bo‘ladi.  Shuning  uchun  xo‘jalik  faoliyati  tahlilida  o‘rganilayotgan 

iqtisodiy ko‘rsatkichlar kattaligiga omillar ta’sirini o‘rganish va o‘lchash 

muhim  metodologik  masala  hisoblanadi.  Omillarni  chuqur  va  har 

---

 

56

tomonlama o‘rganmasdan faoliyat natijalari haqida asoslangan xulosalar 

qilish,  ishlab  chiqarish  rezervlarini  aniqlash,  reja  va  boshqaruv 

qarorlarini asoslash mumkin emas.  

Omilli tahlil – bu natijaviy ko‘rsatkichlar darajasiga omillar ta’sirini 

kompleks hamda tizimli tadqiq qilish jarayonidir. 

 

 

Omilli tahlil 

turlari 

 

1. Determinatsiyalangan va stoxastik 

2. To‘g‘ri va teskari 

3. Bir darajali va ko‘p darajali 

4. Statik va dinamik 

 

5. Retrospektiv va istiqbolli 

 (prognoz) 

 

4-chizma.