|
Materiallardan foydalanish tahlili
Hisobot yili
T
№
Ko‘rsatkichlar
Shartli
belgi
biznes-reja haqiqatda
Biznes-rejadan
farqi (+,-)
1 Sotishdan ko‘rilgan foyda
F
75200
87640
+12440
2 Sotishdan kelgan tushum
Т
S
200500
280300
+79800
3 Mahsulot ishlab chiqarish
hajmi
М
VQ
220388
254550
+34162
249
4 Material xarajatlari
Х
М
143252
166730
+23478
5 Sotishdan ko‘rilgan
rentabellik darajasi, %
(1q:2q)x100
C
R
37,50
31,26
-6,24
6 Jami ishlab chiqarishda
sotishdan kelgan tushum
hissasi, % (2q:3q)x100
С
S
0,909
1,101
+0,192
7 Material qaytimi, so‘m
(3q:4q)
К
М
1,54
1,52
-0,02
8 1 so‘m material xarajatiga
to‘g‘ri keladigan foyda,
tiyin (5q:6qx7q)
52,49
52,31
-0,18
Jadval ma’lumotlari shuni ko‘rsatadiki korxonada hisobot yilida
material xarajatlarini har so‘miga to‘g‘ri keladigan foyda 52,31 tiyinni
tashkil etib biznes-reja ko‘rsatkichiga nisbatan quyidagi omillar
o‘zgarishining ta’sirida 0,18 tiyinga pasaygan.
a) sotishdan ko‘rilgan rentabellik
1
0
0
0
(
)*
*
S
S
С
К
Р
Р
U
М
-
(-6,24)*0,909*1,54=-8,73
b) jami ishlab chiqarishda sotuvdan kelgan tushum hissasi
1
1
0
0
*(
)*
S
S
S
К
R
U
U
М
-
31,26*(0,192)*1,54=+9,24
v) material qaytimi
1
1
1
0
*
*(
)
S
S
Q
Q
R U
М
М
-
31,26*0,101*(-0,02)=-0,69
tekshirish: -0,18=-8,73+9,24-0,69
-0,18=-0,18
Umumiy material sig‘imini pasaytirish imkoniyatlarini aniqlash
maqsadida sarf etilayotgan materiallarning turlari bo‘yicha ham sig‘i-
mini aniqlash lozim.
66-jadval
Material turlari sig‘imi tahlili
Ko‘rsatkichlar
Reja
Haqiqatda
Rejadan farqi
(+,-)
1
2
3
4
Mahsulot hajmi solishtirma ulgurji bahoda,
ming so‘m
220388
254550
+34162
Materiallar xarajati, ming so‘m
143252
166730
+23478
Shu jumladan: xomashyo va materiallar
45179
52946
+7767
Yarimfabrikatlar
84629
96474
+11845
Yoqilg‘i
7934
8909
+975
Energiya
2865
5092
+2227
250
1
2
3
4
boshqa materiallar
2645
3309
+464
Umumiy material sig‘imi, tiyin
65,0
65,5
+0,5
Shu jumladan: xomashyo sig‘im
20,5
20,8
+0,3
yarimfabrikat sig‘imi
38,4
37,9
-0,5
yoqilg‘i sig‘imi
3,6
3,5
-0,1
energiya sig‘imi
1,3
2,0
+0,7
boshqa materiallar sig‘imi
1,2
1,3
+0,1
Umumiy material sig‘imi rejaga nisbatan 0,5 tiyinga xomashyo,
energiya va boshqa materiallar sig‘imini 0,3; 0,7; 0,1 tiyinga ortishi
tufayli ro‘y bergan. Bu turdagi materiallar sig‘imini pasaytirish evaziga
umumiy material sig‘imi 1,1 tiyinga (0,3+0,7+0,1) qisqarishi mumkin.
Yarimfabrikat, yoqilg‘ilar bo‘yicha sig‘im rejaga nisbatan 0,6 tiyinga
pasaygan.
Mahsulot tannarxidagi material xarajatlarini ulushini aniqlash uchun
ma’lumotlar mahsulot kalkulatsiyasidan olinadi. A-400 mahsulot turi
bo‘yicha ulush sig‘imini dinamikasi va rejasining bajarilishini quyidagi
ma’lumotlar asosida tahlil etamiz.
67-jadval
Mahsulot ulushi sig‘imi tahlili
Hisobot yili
Hisobot yilining haqiqiysi
Ko‘rsatkichlar
O‘tgan
yili
Reja
Haqiqatda
O‘tgan yilga
nisbatan,%
Rejaga nisbatan,
%
Xomashyo va
asosiy materiallar
4790
4730
4700
X
X
Chetdan
keltirilgan
yarimfabrikatlar
10500
10500
10900
X
X
Mahsulot bahosi
44319
44532
44706
X
X
Mahsulotning
ulush sig‘imi,
so‘m
0,345
0,342
0,349
101,0
102,0
A-400 mahsulot turining ulush sig‘imi 0,349 (
4700 10900
44706
+
) so‘mni
tashkil etib o‘tgan yilga nisbatan 1,1; hisobot yilining rejasiga nisbatan
esa 2,0 foizga ortgan.
Mavzu bo‘yicha tayanch iboralar:
·
moddiy resurslar to‘g‘risida tushuncha va tahlil etish vazifalari;
·
moddiy resurslar bilan ta’minlanish manbalari;
251
·
ichki manba;
·
tashqi manba;
·
zaxira holatini tahlili;
·
joriy zaxira, muhofaza zaxiralari;
·
ABC – analiz, XVZ – analiz mohiyati;
·
ta’minot rejasining realligini tekshirish uslublari;
·
moddiy resurslar holatini tahlil etish uslublari;
·
ishlab chiqarishda moddiy resurslardan samarali foydalanish
tahlilini uslublari;
·
material sig‘imi va uni mahsulot hajmiga ta’siri;
·
material sig‘imi va uni tannarxiga ta’siri;
·
material sig‘imi va uni pasaytirish rezervlari.
Takrorlash uchun savollar:
1.
Korxonaning moddiy resurslari nima maqsadda tahlil etiladi?
2.
Moddiy resurslarni tahlil qilishda tahlilning asosiy vazifalari
nimalardan iborat bo‘ladi?
3.
Qaysi axborot manbalariga asoslanib korxonaning moddiy
resurslari tahlil qilinadi?
4.
Moddiy resurslar tarkibi va uning dinamik o‘zgarishlari qanday
tahlil etiladi?
5.
Zaxira holatini tahlil etish usullarini ayting.
6.
Tovarlarni omborlarda saqlash xarajati qanday aniqlanadi?
7.
ABC – analiz, XVZ – analiz, logistika nimani anglatadi?
8.
Materiallardan samarali foydalanish ko‘rsatkichlari qanday
aniqlanadi?
9.
Material qaytimi va material sig‘imi qanday aniqlanadi?
10.
Material qaytimining mahsulot hajmiga ta’siri qanday tahlil
etiladi?
11.
Material sig‘imini pasaytirish imkoniyatlarini ko‘rsatib bering.
Mustaqil o‘rganish uchun topshiriqlar:
1-topshiriq.
Berilgan ma’lumotlar asosida mahsulotni material sig‘imini tahlil
qiling va xulosa yozing?
252
Asosiy faoliyat turi bo‘yicha
(ming so‘m)
Hisobot davrida
Ko‘rsatkichlar nomi
Satr xos
raqami
Chorak
Yil
boshidan
Ishlab chiqarilgan mahsulotning (ishlar,
xizmatlar) amaldagi narxi (qo‘shimcha qiymat va
aktsiz solig‘isiz)
011
131408
453781
Xarajatlar – jami (satrlar yig‘indisi 013, 040, 061,
070)
012
125304
437297
1. Ishlab chiqarilgan mahsulotning (ishlar,
xizmatlar) ishlab chiqarish tannarxi (satrlar
yig‘indisi 014, 024, 025, 026, 028)
013
105797
369696
Shu jumladan:
Ishlab chiqarilgan moddiy xarajatlar (qaytadan
chiqindilarni chegirgan holda) (satrlar yig‘indisi
015, 017, 018, 021, 022, 023)
014
98062
340452
Ulardan:
Xomashyo va materiallar (xarid qilinadigan)
015
94522
329069
Ulardan: materiallar
016
Chet tashkilotlar bajargan ishlab chiqarish
tarzidagi ishlar va xizmatlar
017
196
645
Tabiiy xomashyo
018
221
412
Shu jumladan:
Korxonalarning suv xo‘jaligi tizimidan oladigan
suvga to‘laydigan haq (me’yor doirasida va
undan ortiq)
019
221
412
Yerlarni rekultivatsiya qilish uchun ajratmalar
020
Chetdan olinadigan barcha turdagi yoqilg‘i
021
1418
5039
Xarid qilinadigan barcha turdagi energiya
022
1705
5287
Boshqa ishlab chiqarish moddiy xarajatlari
023
Ishlab chiqarish tarzidagi ish haqi to‘lash
xarajatlari (sutkaliksiz)
024
5292
20235
Ishlab chiqarish ijtimoiy sug‘urta ajratmalari
025
1965
7697
Asosiy vositalar va ishlab chiqarish nomoddiy
aktivlar amortizatsiyasi
026
267
1101
Ulardan:
Nomoddiy aktivlar
027
Ishlab chiqarishning boshqa turdagi xarajatlari
(satrlar yig‘indisi 029, 030, 032 dan 037 gacha)
028
211
211
Do'stlaringiz bilan baham: | 
