Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

5.8. Mahsulot (ish, xizmat)larning buzilishi va 

yo‘qotishlar tahlili 

 

Mahsulotlar  sotishdan  olingan  sof  tushum  hajmi  tovarlar  sifati, 

miqdori,  shartnoma  va  bozordagi  baholarning  o‘zgarishlari  bilangina 

bog‘liq bo‘lib qolmasdan, sotish uchun mo‘ljallangan tovarlarning turib 

qolishidan sifatining buzilishi, ishlab chiqarishdagi braklar hajmiga ham 

bog‘liqdir. Ishlab chiqarish jarayonidagi texnologik o‘zgarishlar evaziga, 

bajaruvchilarning  layoqatsizligi  va  mas’uliyatsizligi  tufayli  yo‘l 

qo‘yilgan  kamchiliklar  ta’sirida  tovarlar  sifatining  pasayishi  va  brak 

mahsulotlar paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. 

Shuningdek,  xomashyo  sifatining  pastligi,  standartga  mos  kelmas-

ligi,  dastgohlarning  tez  buzilishi,  ishlab  chiqarish  jarayonidagi  nuq-

sonlar,  kadrlar  malakasining  pastligi  tufayli  ishlab  chiqarilayotgan 

mahsulotlar tarkibida brakka  yo‘l qo‘yilishi  mumkin. Brakka yo‘l qo‘-

yilishi  tufayli,  iste’molga  chiqadigan  tayyor  mahsulot hajmi kamayadi, 

---

 

183

mahsulot tannarxi qimmatlashadi, chunki brak mahsulot ishlab chiqarish 

uchun  qilingan  xarajatlarning  samarasiz  ketganligi,  unumsizligidan 

dalolat  beradi.  Tomonlarning  o‘zaro  tuzgan  shartnomalarida  yetkazib 

beriladigan tovarlarning miqdori, narxidan tashqari assortimenti va sifati 

ham kelishiladi, demak, brak mahsulotlar ishlab chiqarish yoki tovarlar 

sifatining buzilishi iste’molchi huquqining buzilishiga va iqtisodiy zarar 

ko‘rishiga  olib  keladi.  Shartnomaga  muvofiq  ishlab  chiqaruvchi 

iste’molchiga  sifatsiz  mahsulot  ishlab  chiqargani  uchun  yetkazilgan  za-

rarni  qoplashi  shart.  Ishlab  chiqaruvchi  firma  da’vogarlik  muddati 

tugamasdan  avval  nuqsonga  ega  bo‘lganligi  uchun  qaytarilgan  tovar 

o‘rniga  boshqa  mahsulotlar  jo‘natishi  yoki  avvalgi  tovarlarning 

nuqsonini tuzatib, iste’molchiga jo‘natishi lozim.